در سینما و تلویزیون آثاری ساخته شده است که یا کاراکتر اصلی داستان خبرنگار بوده و یا خبرنگار نقشی در آن سریال و فیلم داشته است، شاید یکی از مهمترین آثاری که در تلویزیون بر پایه خبرنگاری و روزنامه و مطبوعات ساخته شده، سریال «بدون شرح» با بازی فتحعلی اویسی و امیر جعفری و همچنین در سال‌های اخیر «بی‌نشان» و «جزیره» باشد، و در سینما هم میلاد کی‌مرام در نقش یک خبرنگار جوان در فیلم «امکان مینا» باشد.

اما نکته‌ای که بارها در مورد آن بحث شده است، این است که چقدر این سریال‌ها و فیلم‌ها به واقعیت نزدیک بوده‌اند. شاید در سینما و تلویزیون ما چندان توجهی به این شخصیت‌ها نشده باشد اما باز هم می‌توان بین فیلم و سریال‌هایی که در این سال‌ها ساخته شده است، ردپایی نه‌چندان پررنگ از شخصیت خبرنگاران پیدا کرد.

در جست‌وجویی گذرا میان آثار تصویری سینما و تلویزیون، بیشتر کسانی که در نقش خبرنگار ایفای نقش داشته‌اند، خانم بودند. در هفدهم مردادماه که مصادف با روز خبرنگار است، نگاهی داشتیم به بازیگرانی که نقش خبرنگار را در فیلم‌ها و سریال‌ها بازی‌ کردند و این‌که چقدر این آثار نمایشی به واقعیت خبرنگاری نزدیک شده‌اند.

امیر جعفری در «بدون شرح»

سریال «بدون شرح» که درباره مطبوعاتی‌ها بود و امیر جعفری اولین نقش خود را در تلویزیون با این کار شروع کرد. جالب است که بعد از این سریال که مهدی مظلومی کارگردانی کرده بود هیچ کار طنز دیگری درباره این موضوع ساخته نشد و روزنامه‌نگاری مانند فرید به دنیای تصویر بازنگشت.

مریلا زارعی در پلیس جوان

مریلا زارعی در سریال «پلیس جوان» سیروس مقدم نقش خبرنگاری اجتماعی را بازی کرد که به‌همراه پلیس‌های داستان به‌دنبال کشف حقیقت بود، یکی از آن کارها و نقش‌هایی که بسیاری از منتقدین و کارشناسان هنوز هم می‌گویند زارعی توانست از پس این نقش برآید و واقعیت یک خبرنگار سرویس اجتماعی که به او خبرنگار حوادث اطلاق می‌شود از حیث سماجت و کنکاش‌های عجیب و غریب را درست به تصویر کشید.

یکتا ناصر در سریال حمید لبخنده

سال 1379 سریالی از تلویزیون پخش شد که «با من بمان» نام داشت. این سریال را مرحوم حمید لبخنده برای شبکه سه سیما ساخت و در آن یکتا ناصر نقش خبرنگار هنری یک مجله را ایفا کرد، بسیاری او را با این نقش شناختند؛ بازیگری که بعدها سیمرغ بلورین بهترین نقش دوم زن را به خودش اختصاص داد.

مونا فرجاد و نقش خبرنگاری به‌نام هانیه

مونا فرجاد در سریال «سلام» که بارها از شبکه پنج سیما پخش شد نقش خبرنگاری جسور را بازی کرد که جذابیت‌های جالبی را از خودش به نمایش درآورد، البته فقط توانست جسارت و شجاعت یک خبرنگار را نشان دهد و در ابعاد دیگر چندان بازیگر موفقی نبود. سریال «سلام» داستان همان کلانتری‌ای بود که هر روز اتفاقات جالبی در آن می‌افتاد و محمود پاک‌نیت نقش رئیس کلانتری را بازی می‌کرد.

سحر دولتشاهی در میم مثل مادر

سحر دولتشاهی هم در فیلم «میم مثل مادر» رسول ملاقلی‌پور نقش خبرنگار را تجربه کرد. او با وجود بازی موفقی که در این فیلم از خودش نشان داد اما به‌دلیل سکانس‌های کوتاه چندان نتوانست حرفه خبرنگاری را به‌خوبی در جریان این فیلم نشان دهد. او نقش شخصیتی به‌نام فرزانه را بازی می‌کرد.

هدی زین‌العابدین در آشپزباشی

هدی زین‌العابدین بعد از یک سریال موفق (سقوط یک فرشته) آمد و نقش خبرنگار را در سریال «آشپزباشی» بازی کرد. او از اختلافات به‌وجودآمده زن و شوهرِ داستان استفاده کرد تا کار خبری کند، تجسس و سماجت در خبرگیری را نشان داد که جزئی از حرفه خبرنگاری به حساب می‌آید، از این جهت توانست خودش را به واقعیت خبرنگاری نزدیک کند.

ستاره اسکندری در «شوق پرواز»

سریال «شوق پرواز» که این روزها نسخه سینمایی آن از تلویزیون به‌مناسبت سالروز شهادت شهید عباس بابایی روی آنتن رفت، ستاره اسکندری نقش خبرنگار را در آن بازی کرد، خبرنگاری که به‌دنبال گردآوری خاطرات شهید بابایی است، همان لیلی داستان که سراغ همسر شهید می‌رود و از او می‌خواهد خاطراتش را از شهید عباس بابایی بازگو کند، اگرچه در فلاش‌بک‌ها اسکندری نقش خبرنگاری را بروز می‌دهد. گرفتن ضبط‌صوت خبرنگارِ داستان و یا رفت‌وآمدهای بسیار برای دست‌یابی به خاطرات شهید، بخشی از مصائبی است که خبرنگاران با آن سروکار دارند. به‌گفته خود اسکندری با این نقش توانست با دنیای خبرنگاری تا اندازه‌ای آشنا شود، به‌نظر او این حرفه جذابیت‌های زیادی دارد.

امین حیایی در قلب یخی

امین حیایی در «قلب یخی» محمدحسین لطیفی نقش خبرنگار را تجربه کرد، خبرنگاری که در دام باند فراماسیون‌ها می‌افتد و برای رسیدن به اهدافِ خبری و رسانه‌ای‌اش با آنها همکاری می‌کند. اگرچه زوایای زیادی از کار خبری کاراکتر خبرنگار در این سریال دیده نشد اما امین حیایی توانست این نقش را در ذهن مخاطبان به‌یادگار بگذارد.

طناز طباطبایی و حامد بهداد در نقش خبرنگار

داریوش مهرجویی کاری به‌نام «نارنجی‌پوش» ساخت و حامد بهداد در نقش عکاس خبری و طناز طباطبایی در نقش خبرنگار به ایفای نقش پرداختند. در این فیلم خیلی وارد جزئیات کاراکترها نشد و نتوانست چندان به خبرنگار بودن شخصیت‌ها بها بدهد، اما در عین حال برجستگی نقش خبرنگار با کارکردی که طناز طباطبایی در کاراکتر و شخصیت‌پردازی‌اش بروز داد؛ وقتی نارنجی‌پوش شدنِ شخصیت حامد بهداد به‌عنوان عکاس خبری در فیلم، عمومی می‌شود و این کار به‌دست شخصیت طناز طباطبایی در داستان فیلم اتفاق می‌افتد.

بابک حمیدیان در سریال «سرزمین کهن»

بابک حمیدیان معمولاً در نقش‌هایی که ایفا می‌کند سعی می‌کند جزئیات نقش را به رخ مخاطب بکشد همان اتفاقی که در «سرزمین کهن» افتاد، اگرچه تعدادی از قسمت‌های این سریال به نمایش درآمد و مورد توقیف قرار گرفت، البته این روزها بنابر اعلام صداوسیما قرار است با اصلاحاتی دوباره به آنتن برگردد. حمیدیان در این سریال شخصیت خبرنگاری به‌نام یوسف را بازی کرد و ابعاد و زوایای این نقش به نمایش درنیامده است اما می‌توان با توجه به شخصیتِ بازیگری این هنرمند، نوید نقشی متفاوت را داد.

میلاد کی‌مرام در «امکان مینا»

فیلمی که کاراکتر محوری‌اش یک خبرنگار جوان بود، «امکان مینا» به‌کارگردانی کمال‌ تبریزی با فضای گروهک منافقین به نمایش درآمد و باعث استقبال مخاطبین شد. کی‌مرام در این فیلم نقشی پرچالش را پشت‌سر گذاشت و اولین نمایش این فیلم هم در جشنواره فیلم فجر اتفاق افتاد. او توانست در این نقش محوری بدرخشد و شاید بسیاری او را با این نقش و این فیلم بیشتر شناختند.

مصطفی زمانی در شهرزاد و یک روز به‌خصوص

مصطفی زمانی تنها بازیگری است که دو بار نقش خبرنگار را بازی کرده است. او یک بار با کاراکتر فرهاد سریال «شهرزاد» این نقش را تجربه کرد و یک بار دیگر با فضایی متفاوت در «یک روز به‌خصوص» به‌کارگردانی همایون اسعدیان شخصیت خبرنگار را تجربه کرد. شاید به‌تعبیری، خبرنگار فیلم «یک روز به‌خصوص» خیلی ملموس‌تر مصائب و سختی‌های خبرنگاری را به‌رخ کشید، همچنین سوءاستفاده‌هایی که به‌واسطه شغل خبرنگاری از خبرنگاران می‌تواند سر بزند و در سریال شهرزاد، مصطفی زمانی سعی کرد سماجت در گرفتن خبر و انتقاد از مسئولین را به‌رخ بکشد.

امیرحسین رستمی در سریال شهرزاد

امیرحسین رستمی با نقش بابک در سریال حسن فتحی، نقش خبرنگار را تجربه کرد. اگرچه مصطفی زمانی با نقش فرهاد پیش‌قراول این عرصه بود اما او هم به‌صورت کمرنگ در قصه حضور داشت و چندان نتوانست این نقش و حرفه را به‌صورت پررنگ نشان دهد.

پرویز فلاحی‌پور در سریال بی‌نشان

«بی‌نشان» سریال شبکه سه سیما بود که پرویز فلاحی‌پور نقش شهاب خبرنگار داستان را بازی می‌کرد. «شهاب ادهم» سردبیر یک سایت خبری و خبرنگار پیشکسوتی که دغدغه مبارزه با فساد اقتصادی را دارد، به مشکلات اقتصادی مردم می‌پردازد و شخصیت درستکار و جسوری است، موازی با این موضوع، ماجرای ازدواج دختر «شهاب» با جوانی به‌نام «مسعود» که خانواده ثروتمندی دارد نیز روایت و به چالش‌های این ازدواج پرداخته می‌شود، اما او نتوانست خیلی از واقعیت‌های این حرفه و شغل را به‌رخ مخاطب بکشد.

شادی مختاری در سریال جزیره

نقش خبرنگار را شادی مختاری در سریال «جزیره» سیروس مقدم ایفا کرد؛ «مختاری» که در سال‌های قبل از بازیگری، حرفه خبرنگاری را تجربه کرده است اما اصلاً این نقش در دامنه درام به‌خوبی درنیامده است.

صحرا اسداللهی و لیلا اوتادی

صحرا اسداللهی در سریال بچه‌مهندس یکی از بازیگرانی است که در نقش خبرنگار جلوی دوربین رفت و نمایشی از سختی‌های حرفه خبرنگاری را در این سریال به‌تصویر کشید، همچنین لیلا اوتادی خبرنگاری را در سریال «حوالی پاییز» تجربه کرد. زیبا بروفه هم شاید در آخرین کارهایی که در آن ایفای نقش پرداخت، کاراکتر خبرنگار را تجربه کرد. او در سریال «هاتف» با نقش ریحانه ظاهر شد و شکل و شمایل متفاوتی از حرفه خبرنگاری را به نمایش گذاشت.

نمایش چهره خبرنگار چقدر واقعی بود؟

سینما و تلویزیون یا مستقیم و یا به‌صورت غیرمستقیم وارد شغل و حرفه خبرنگاری شدند. شاید در سال‌های اخیر یکی از نقدهای جدّی به نمایش غیرواقعی کاراکتر خبرنگار در آثار نمایشی به سریال «بی‌نشان» با بازی پرویز فلاحی‌پور و سریال «جزیره» با بازی شادی مختاری برگردد، چرا که در سریال «بی‌نشان» شهابی را می‌بینیم که به‌عنوان یک فرد کارکشته و باسابقه، بدون مستندات و مدارک کافی درباره منشأ ثروت اشخاص صحبت و آنان را به استفاده از رانت متهم می‌کند.

البته این اولین باری نبود که شغل خبرنگاری محوریت یک سریال می‌شد. در «سرب» مسعود کیمیایی، مرحوم هادی اسلامی این نقش را به‌عهده گرفت و در سال 1367 تصویری از خبرنگاران نشان داد که برای برملا شدن حقیقت، جان خود را فدا می‌کنند. مهدی صباغ‌زاده در سال 1395، با فیلم «خانه کاغذی» و ایفای نقش پرویز پرستویی به‌عنوان یک روزنامه‌نگار؛ در امتداد تصویرگری مصائب روزنامه‌نگاری، داستان پدر و دختری را به نمایش درآورد که هر دو به‌موازات یکدیگر، فعالیت ژورنالیستی دارند به‌نحوی که این فعالیت به آنها اجازه نداده است به‌خاطر شرایط همدیگر، هیچ‌گاه ازدواج کنند.

البته در این میان، فیلم‌هایی ساخته شده‌اند که بدون اینکه خبرنگاران و حرفه آنها را در محوریت قرار دهند، از حضور آنها به‌نحو ثانویه در فیلم بهره برده‌اند که از مهمترین آنها می‌توان به کلوزآپ، قرمز، میم مثل مادر، پسر آدم، دختر حوا، خیابان‌های آرام و مارموز اشاره کرد.

اگرچه در همان «بی‌نشان» و خیلی از آثار دیگر سینمایی و تلویزیونی، نشان می‌دهند خبرنگاری و فعالیت در رسانه چقدر شغل پردردسر و پیچیده‌ای است اما شاید روایت درام اجازه نمی‌دهد زوایای زندگی کاری و شخصی خبرنگاران را به‌طور کامل نشان دهد و یا اینکه برخی از کارگردانان و عوامل سازنده خیلی از زوایا و ابعاد مختلف شغل خبرنگاری آگاهی ندارند، همان‌طور که این اتفاق در سریال «جزیره» سیروس مقدم افتاد. اگرچه شادی مختاری خودش سال‌ها این حرفه را تجربه کرده بود و راهی عرصه بازیگری شد اما طوری این نقش به نمایش درآمد که بسیاری از خبرنگاران با حمله به این سریال نوشتند که «جزیره» به جایگاه خبرنگاری توهین کرده است.

در این سریال خبرنگار متعهد و جسور نشان داده می‌شود اما او به‌راحتی هرچه‌تمام عاشق ارشد شاهنگ (امیر مقاره) می‌شود، در حالی که صحنه‌های اولیه داستان او را منتقد اصلی تجارت‌های جاه‌طلبانه این گروه در جزیره کیش نشان می‌دهد. ما در ابتدای سریال می‌بینیم که "صحرا" خبرنگار اقتصادی است اما در همان دقایق ابتدایی مشخص می‌شود که برای پوشش مسابقات والیبال ساحلی به کیش می‌رود! کدام رسانه در کجای جهان، یک خبرنگار اقتصادی را که چند پرونده در دادگاه علیه او تشکیل شده است و چهره موجهی از آن رسانه نیست، برای پوشش مسابقات ورزشی می‌فرستد؟ یا اینکه به هر روشی که می‌تواند خودش را به فرد پولداری که به‌قول اهالی جزیره، کل آنجا را در اختیار دارد قالب کند تا به او ضربه بزند، این است تصویری که سازندگان "جزیره" از خبرنگاران دارند.

از این دست روایت‌های ضد و نقیض درباره خبرنگاران در سریال «جزیره» مکرراً نشان داده می‌شود. در سریال «بی‌نشان» هم شاهد چنین اتفاقاتی بودیم؛ به‌طور مثال، یکی از آن بخش‌ها به محکوم شدن آقای سردبیر برمی‌گردد، خبرنگاری که در داستان می‌بینیم عمری در دادسرای رسانه رفت‌وآمد دارد اما به‌سادگی راهی بازداشتگاه می‌شود! برخی از کارشناسان اشکال دیگر فیلمنامه را در پیدا کردن اطلاعات توسط «متین» می‌دانند که انگار نویسنده نخواسته است با خلاقیتی در نگارش فیلمنامه، فضای باورپذیری و حتی رمزآلودی را برای پیدا کردن این اطلاعات ایجاد کند، به همین خاطر این شخصیت آن‌قدر اغراق‌آمیز شده است که گویی با یک مأمور مخفی و نفوذی مواجهیم.

از این دست روایت‌ها بارها در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی که به خبرنگاران پرداخته‌اند شاهد بوده‌ایم، شاید دلیل عمده آن روایتگرها و سازندگان بوده‌اند که با همه ابعاد خبرنگاری آشنا نبوده‌اند.

بحث استفاده خبرنگار از مستندات و مدارک کافی برای نوشتن یک خبر و یا پیگیری خبر است، سینما و تلویزیون بعضاً خبرنگارانی را به نمایش درآورده‌اند که فقط هیجان کار خبری را نشان می‌دهند نه اینکه یک خبرنگار باید با استدلال، ادلّه و مستند صحبت کند و گزارش بگیرد و کار رسانه‌ای انجام دهد.

این امیدواری وجود دارد تلویزیون و سینما برای پاسداشت جایگاه خبرنگاران و اهالی رسانه، بتواند با در نظر گرفتن تمام ابعاد و زوایای کار یک خبرنگار سریال و فیلم سینمایی بسازد و یک خبرنگار را آن‌طوری که هست و فعالیت می‌کند به نمایش درآورد.