·         دوران کودکی و نوجوانی

مسعود پزشکیان در هفتم مهر ماه ۱۳۳۳ در مهاباد متولد شد. مادر او محبوبه سودبخش (۱۳۰۲- ۱۳۶۷) و پدرش محمدعلی (۱۲۷۹- ۱۳۵۷) بود. آنها نسبت فامیلی داشتند و حدود سال ۱۳۲۵ ازدواج کرده‌ بودند. هر دو متولد ارومیه و اجدادشان ساکنان محله عرب‌باغی بودند اما کار محمدعلی پس از ازدواج به داروخانه بیمارستان شیر و خورشید مهاباد منتقل شد و او خانواده را همراه خود برد. فرزند نخست آنها قدرت پس از شش ماه درگذشت و بعد از او، به ترتیب؛ محمود، ثریا، حوریه، مسعود، یوسف و زیبا متولد شدند.

مسعود سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۹ را در مهاباد به تحصیل دوره ابتدایی و سه سال از مقطع متوسطه گذراند و برای تحصیل سه سال دیگر به ارومیه نقل مکان کرد. سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۲ در هنرستان کشاورزی اروميه مشغول تحصیل بود و در نهایت، دیپلم صنايع غذايی را سال ۱۳۵۲ کسب کرد.

·         دهه ۱۳۵۰

مسعود پزشکیان پس از اخذ نخستین دیپلم به سربازی رفت و در قالب سپاه ترویج و آبادانی دوران سربازی را در زابل گذراند. سپس با هدف پذیرش در رشته پزشکی دومین دیپلم را در رشته طبیعی کسب کرد و سال ۱۳۵۵ در دانشکده پزشکی دانشگاه تبریز پذیرفته شد. دوران دانشجویی او با فعالیت‌های انقلابی مردم به رهبری امام خمینی(س) همراه شد. در این دوران، همراه با برگزاری کلاس‌های قرآن و نهج‌البلاغه (۱۳۵۵- ۱۳۵۷) در سازماندهی راهپیمایی ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ در تبریز نیز نقش داشت. هم‌چنین او از بنیان‌گذاران انجمن اسلامی دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تبریز (۱۳۵۵) و  بنيانگذار سازمان جوانان مسلمان كرد در دانشگاه تبريز (۱۳۵۸) بود. یوسف، برادر کوچک او، در فعالیت‌های انقلابی با مسعود همراهی می‌کرد و در یکی از راهپیمایی‌ها، روز ۱۹ آذر ۱۳۵۸، به ضرب گلوله شهید شد، البته پیش از انقلاب نیز در تظاهرات علیه رژیم شاه مجروح شده بود.

مسعود پزشکیان روزهای نخست انقلاب و ایام تعطیلی دانشگاه در مناطق محروم برای آبادانی و محرومیت‌زدایی حاضر شد و در همین روزها با یکی از هم‌دانشکده‌ای‌های خود در رشته پزشکی به نام فاطمه مجیدی ازدواج کرد و خانواده تشکیل داد. سال پایانی این دهه برابر با آغاز جنگ تحمیلی بود و او از تهران خود را برای امدادرسانی به خط مقدم رساند.

·         دهه ۱۳۶۰

فعالیت‌های پزشکیان را در سال‌های دهه ۶۰ به دو حوزه می‌توان تقسیم کرد: در حوزه درسی و شغلی، همزمان با عضویت در شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه تبریز (۱۳۵۹-۱۳۶۴) دوره عمومی پزشکی (۱۳۶۴) را به اتمام رساند و پس از فارغ‌التحصیلی به تدریس در سمت مربی فیزیولوژی در دانشکده پزشکی دانشگاه تبریز مشغول شد. از دیگر سو، او به‌عنوان رزمنده و پزشک در جبهه‌ها حضور داشت (۱۳۵۹-۱۳۶۴) و همراه با انجام مسئولیت در ستاد رسیدگی به وضع مصدومین و مجروحین جنگ وزارت بهداری در تبریز برای اعزام نیروهای دانشگاهی (۱۳۶۵-۱۳۶۷) به تحصیل در دوره تخصص نیز مشغول بود. به علاوه، مسئول و عضو گروه‌های اضطراری موسوم به «پزشکان ساک‌به‌دست» شد و سرانجام در پایان این دهه، مدرک تخصص را در رشته جراحی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تبریز (۱۳۶۹) کسب کرد.

·         دهه ۱۳۷۰

۱۰ سال پر فراز در حوزه اجرایی و علمی، و نشیب و غم در حوزه شخصی توصیف دهه ۷۰ زندگی مسعود پزشکیان است؛ پس از جنگ تحمیلی، در رشته جراحی قلب از دانشگاه علوم پزشکی ایران مدرک فوق‌تخصص را دریافت کرد و در بیمارستان قلب شهید مدنی تبریز استخدام شد. (۱۳۷۲) اما یک سال بعد، بر اثر یک سانحه رانندگی همسر و یکی از فرزندانش را از دست داد. (۱۳۷۳)

کارنامه نیمه دوم این دهه به حوزه کاری و علمی او اختصاص دارد؛ فعالیت‌های پزشکیان در حوزه سلامت و دانشگاه در این دهه بسیار متراکم است؛ ریاست دانشگاه علوم پزشکی تبریز (۱۳۷۳-۱۳۷۹) و عضویت شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي (۱۳۷۹-۱۳۸۴) دو مسئولیت برجسته‌ای است که دستاوردهای متعددی را به دنبال داشت. هم‌چنین عضویت در جامعه جراحان قلب و عروق ايران (از ۱۳۷۳) و عضویت در هيئت بورد فوق‌تخصصي جراحي قلب (از ۱۳۷۴) تاکنون تداوم داشته است. دستاوردهای تخصصی و اجرایی او در ابتدای این دوران (۱۳۷۳ و ۱۳۷۵) نامش را در فهرست نامزدهای دریافت «نشان دولتی» قرار داده بود اما گسترش دستاوردهای او تا پایان دهه تداوم داشت. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:    

۱-      پذیرش مسئولیت به‌عنوان قانم‌مقام وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در استان آذربایجان شرقی (۱۳۷۹-۱۳۷۳)

۲-      ساخت و بهره‌برداري از سه بيمارستان با جلب مشاركت جمعیت خيريه نوبر در تبريز (۱۳۷۳-۱۳۸۰)

۳-      پذیرش مسئولیت به‌عنوان رئیس کمیته برنامه‌ریزی بهداشت و درمان استانداری آذربایجان شرقی (۱۳۷۶- ۱۳۷۴)

۴-      ارتقای جايگاه دانشگاه علوم پزشکی تبریز از تيپ۲ به تيپ۱(۱۳۷۴)

۵-      احداث ۶۰۰ خانه بهداشت به نام ۶۰۰ شهيد انقلاب اسلامی در مدت شش ماه در روستاهای استان آذربایجان شرقی (۱۳۷۵-۱۳۷۴)

۶-      ساخت و راه‌اندازی ۵۰ مرکز بهداشتی در سطح استان (۱۳۷۵-۱۳۷۴)

۷-       تكميل، تجهيز و بهره‌برداري از سه دانشكده دندانپزشكي، پزشكي، بهداشت و تغذيه (۱۳۷۴-۱۳۷۹)

۸-      طراحي و ايجاد مجتمع بزرگ تحقيقاتي ربع رشيدي با ۲۴ آزمايشگاه تحقيقاتي (۱۳۷۸-۱۳۷۵)

۹-      گسترش فضاهاي ورزشي دانشگاه تا پنج برابر وضع موجود (۱۳۷۵-۱۳۸۰)

۱۰-  پذیرش مسئولیت به‌عنوان عضو هیئت علمی اولین کنگره بین‌المللی تازه‌های قلب و عروق (۱۳۷۶)

۱۱-  مطالعه و راه‌اندازی طرح پزشک خانواده و سيستم ارجاع در چارچوب مقررات ممکن در استان آذربایجان شرقی (از ۱۳۷۶)

۱۲-  ايجاد ۲۱ دوره تحصيلات تكميلي (تخصصي و فوق‌تخصصي) در دانشگاه علوم پزشكي تبريز (۱۳۷۹-۱۳۷۶)

13-   راه‌اندازي مركز ملي مديريت بهداشت منطقه‌اي (NPMC) به كمك بانك جهاني و سازمان بهداشت جهاني در تبريز (۱۳۷6-۱۳۷9)

۱۴-  انجام کارشناسی طرح واگذاری خدمات بهداشت به بخش غیردولتی (۱۳۷۶) و استقرار طرح (۱۳۷۸)

تحصیلات پزشکیان به شکلی نو نیز در حوزه مدیریت آموزش پزشکی ادامه یافت؛ دوره مديريت توسعه آموزش پزشكي از دانشگاه داندي انگلستان (۱۳۷۴)، دوره سيستم آموزشي، بهداشتي و درماني از دانشگاه هاروارد آمريكا (۱۳۷۷) و دوره مديريت برنامه‌ريزي استراتژيك از دانشگاه نیوفیلد انگلستان (۱۳۷۹) را گذراند. دوره چهارم نیز با عنوان «مديريت سازماندهي مراكز بهداشتي، درماني و آموزشي» در دانشگاه چولالونگکورن تايلند برگزار شد (۱۳۸۰) و دهه ۷۰ با پذیرش مسئولیت معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (بهمن ۱۳۷۹) به اتمام رسید.

·         دهه ۱۳۸۰

دهه ۱۳۸۰ شمسی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی در داخل و خارج از کشور سایه‌روشن است؛ رویدادهایی نظیر حمله آمریکا به عراق، اجرای عملیات‌های تروریستی در کشور، دستگیری عبدالمالک ریگی، حوادث سال ۸۸ و بهار عربی برخی از وقایع مهم این دوران هستند. در ابتدای این دوران، دکتر مسعود پزشکیان، در دومین دور ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی، مسئولیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را بر عهده گرفت و دستاوردهایی را در کارنامه خود ثبت کرد:

۱-      عضویت هيئت‌امناي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي تبريز (پنج دوره از سال ۱۳۸۰)، تربيت معلم آذربايجان و ربع رشيدی

۲-      ترجيح اولويت اقشار آسيب‌پذير در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی (۱۳۸۴-۱۳۸۰)

۳-      تغییر روش‌های پیمانکاری و مداخله در هزینه اثربخشی در ساخت دانشکده پزشکی، دانشکده بهداشت و تغذیه و دانشکده دندانپزشکی (۱۳۸۳-۱۳۸۱)

۴-      ايجاد اشتغال برای تمام پزشکان عمومی و کادر پيراپزشکی (۱۳۸۳-۱۳۸۱)

۵-      طرح اورژانس و نوسازی ناوگان آمبولانس‌های کل کشور (۱۳۸۳-۱۳۸۱)

۶-      افزايش تقريباً دو برابری بودجه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری و کمک مجلس (۱۳۸۲)

۷-      تغيير روند تحقيقات و ارزيابی مستمر علمی بخش آموزش (۱۳۸۲)

۸-       رشد انتشار مقالات خارجی (از ۱۳۸۲)

۹-      هماهنگی و ایجاد زبان مشترک و ابزار مشخص برای مدیریت و توسعه مدیریت (۱۳۸۲)

۱۰-  تأمین مسکن سازمانی برای تمامی اعضای هیئت علمی (۱۳۸۲)

۱۱-  جذب مشارکت مردمی برای احداث بیمارستان روانی و بیمارستان سوختگی در مناطق محروم از جمله سیستان و بلوچستان و کردستان (۱۳۸۴-۱۳۸۲)

۱۲-  تقدیر از سوی سازمان بهداشت جهانی برای ساخت خانه‌های بهداشت (۱۳۸۳)

۱۳-  بنيانگذاری طرح پذيرش رايگان بيماران تصادفي در اورژانس‌هاي سراسر كشور (۱۳۸۳)

۱۴-  بنيانگذاری بيمه بستري در بيمارستان‌هاي دولتي براي تمامي اقشار مردم (۱۳۸۳)

۱۵-  راه‌اندازی بيمه تصادفات (۱۳۸۳)

۱۶-  ارائه طرح بيمه افراد بی‌بضاعت، که امکان پرداخت هزينه‌های درمان را ندارند و توسط هيچ ارگان يا سازمانی بيمه نشده‌اند (۱۳۸۳)

۱۷-  بنيانگذاری و اجرای اوليه طرح پزشك خانواده در روستاهاي كشور (از اوايل سال ۱۳۸۴)

۱۸-  تصويب و اجرای قانون بيمه روستايی و دادن دفترچه بيمه برای نزديک به ۲۵ميليون روستايی شهرهای دارای زير ۲۰هزار نفر جمعيت (اردیبهشت ۱۳۸۴)

پذیرش مسئولیت وزارتخانه، با چالش استیضاح در روز ۲۷ خرداد ۱۳۸۲ نیز همراه بود اما رأی اعتماد دوم به او بیش از نخستین بار بود؛ ۱۷۰ رأی موافق، ۶۰ رأی مخالف و پنج رأی ممتنع حاصل این جلسه بود. به علاوه، برای تهیه گزارش مرگ زهرا کاظمی نیز به‌عنوان وزیر بهداشت حضور داشت. این گزارش در ۲۹ تیر ۱۳۸۲ منتشر شده است.

بعد از دوران وزارت، مسئولیت‌های علمی او بیش از گذشته بود: عضو مشورتي شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي (۱۳۸۶-۱۳۸۴)، مدير گروه جراحي قلب و عروق دانشگاه علوم پزشكي تبريز (۱۳۸۴-۱۳۹۵)، سردبیری مجله تحقیقات قلب و عروق و قفسه سینه (از ۱۳۸۷ تاکنون) و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی ایران (از ۱۳۸۹) فعالیت‌های مستمر و مؤثر او در حوزه دانش پزشکی بوده و هست. اما شروع نمایندگی در مجلس شورای اسلامی او منشأ طرح‌های متعددی بوده که هم‌چنان ثمرات آنها ماندگار است.

·         شانزده سال همراهی با مردم؛ ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۴

مسعود پزشکیان به نمایندگی مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی انتخاب شد و در دوره دهم به‌عنوان نایب‌رئیس اول مجلس نیز فعالیت کرد. او در پنج دوره به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز پرداخت و موارد متعددی را در راستای حمایت از حقوق مردم پیگیری کرد. برخی از این طرح‌ها و مسئولیت‌های مهم عبارت‌اند از:

طرح حمایت از احداث، تجهیز، نوسازی و مدیریت مساجد کشور و پیگیری امور نمازخانه‌ها (۱۳۹۲و ۱۳۹۹)، پیگیری ایده «خارج شدن اعتیاد از جرم‌انگاری و معرفی آن به‌عنوان یک بیماری» (۲۸ آذر ۱۳۹۸)، پیگیری پرداخت ۱۰ درصد خالص هدفمندی یارانه‌‌ها به بیماران سرطانی، محرومین و فقرا و پایداری نیروی انسانی (۱۳۹۸)، طرح شفافیت داده‌ها (۱۳۹۸)، ایده «تشکیل ستاد جنگ اقتصادی» (۱۳۹۸)، طرح «غربالگری خانه به خانه» (۱۳۹۹) ، مخالفت با طرح تحول سلامت در دولت روحانی (۱۳۹۶)، ریاست کمیته ویژه مجلس برای ساماندهی سپرده‌گذاران مؤسسات اعتباری (۱۳۹۶)، ریاست هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان (۱۳۹۵)، عضویت در ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی (۱۳۹۵)، ریاست فراکسیونِ مناطق ترک‌نشین (۱۳۹۵)، پیگیری اختصاص یک درصد ارزش افزوده به روستاییان و مناطق محروم، پیگیری تغییر نحوه محاسبه سهم بیمه از مقدار ثابت به درصدی از حقوق، نطق درباره لزوم توجه به رویکرد علوی نسبت به مردم در جریان اعتراضات ۱۳۸۸ (هفتم تیر ۱۳۸۸)، دفاع از اعتبارنامه سلمان خدادادی (مرداد ۱۳۸۷)، عضویت در کمیسیون‌های بهداشت و درمان و تلفیق برنامه هفتم و مخالفت با طرح صیانت.

پزشکیان در پنج دوره نمایندگی طرح‌هایی را امضا و مطرح کرده است که مشروح آنها را می‌توانید اینجا ببینید.

·         آغاز راه

با وجود اشتغال به امور علمی و سیاسی، پزشکیان در سال ۱۳۹۲ برای انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرد؛ اما به دلیل ثبت‌نام آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از نامزدی انصراف داد. او در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ نایب‌رئیس اول مجلس شورای اسلامی بود. عدم احراز صلاحیت وی برای نمایندگی مجلس شورای اسلامی به وسیله هیئت اجرائی در دوره دوازدهم اعلام شد؛ ولی تأیید صلاحیت بعدی به وسیله شورای نگهبان او را نامزد این دور از انتخابات مجلس قرار داد. بار دیگر در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۰ نام‌نویسی کرد؛ اما این بار شورای نگهبان عدم احراز صلاحیت او را اعلام کرد. با این وجود، ۱۲ خرداد ۱۴۰۳ نیز برای نامزدی در انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرد و این بار تأیید صلاحیت شد. به این ترتیب، با شعار «برای ایران» در هشتم تیر ۱۴۰۳ با رأی مردم به دور دوم انتخابات راه یافت و در نهایت، در ۱۵ تیر ۱۴۰۳ به‌عنوان رئیس دولت چهاردهم انتخاب شد.