شاعر بی‌همتای عاشقانه‌ها و سرود سرزمین مادری




نویسنده: دکتر فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات بین المللی حوزه مشق

استاد سید محمدحسین بهجت تبریزی که به شهریار شهره است، بی‌شک یکی از تأثیرگذارترین و برجسته‌ترین شاعران معاصر ایران است. او با خلق آثاری جاودان همچون منظومه «حیدر بابایه سلام»، غزل مشهور «حالا چرا»، و مناجات‌های روح‌انگیزی چون «علی ای همای رحمت»، جایگاه خاصی را در ادبیات فارسی و ترکی آذربایجانی به دست آورده است. سالروز درگذشت او در تقویم رسمی ایران به عنوان "روز شعر و ادب پارسی" نام‌گذاری شده است؛ نشانی از میزان تأثیرگذاری او در تاریخ و فرهنگ این سرزمین.

شهریار؛ شاعری از دیار عشق و ایمان

سید محمدحسین بهجت تبریزی در یازدهم دی‌ماه سال 1285 هجری شمسی در روستای خشگناب حوالی تبریز به دنیا آمد. از کودکی در خانواده‌ای مذهبی و فرهنگی رشد یافت و اولین بارقه‌های علاقه‌مندی به ادبیات در همان روزگار آغازین زندگی‌اش شکل گرفت. در سنین کودکی، از طریق مکتب‌خانه محلی با قرآن، گلستان سعدی و اشعار حافظ آشنا شد. همین آشنایی با ادبیات فاخر فارسی، مسیر زندگی و سرنوشت ادبی او را ترسیم کرد. او از همان ابتدا دلباخته‌ی شعر شد و قدم به قدم در دنیای زیبای واژه‌ها فرو رفت.

پدر شهریار، حاج میرآقا خشگنابی، وکیلی مشهور و پرنفوذ در تبریز بود. شهریار در یکی از خانواده‌های مرفه و پرجمعیت رشد کرد و این شرایط، او را با جامعه و اجتماعش پیوند عمیقی بخشید. خانواده و محیط زندگی‌اش تأثیری ژرف بر روحیه‌ی او گذاشت و این شاعر آینده، در آثارش نشان داد که چگونه زندگی در کنار مردم و لمس مشکلات و شادی‌های آن‌ها، به بخشی جدایی‌ناپذیر از جهان‌بینی ادبی او تبدیل شد.

تحصیلات و مسیری که ناتمام ماند

شهریار تحصیلات ابتدایی خود را در تبریز گذراند و پس از آن برای ادامه تحصیل راهی تهران شد. او در مدرسه‌ی دارالفنون و سپس مدرسه‌ی طب به تحصیل پرداخت. شهریار از همان دوران جوانی شیفته‌ی شعر و ادبیات بود، اما فشارهای اجتماعی و خانوادگی او را به سمت تحصیل در رشته پزشکی سوق داد. با این حال، عشق او به ادبیات و شعر باعث شد که پیش از اتمام تحصیلات و دریافت مدرک پزشکی، دانشگاه را رها کند و به دنیای شعر و ادبیات بپیوندد. تجربه‌ی شکست‌های عشقی نیز یکی دیگر از عواملی بود که او را از مسیر پزشکی دور و به سمت شعر کشاند.

شهریار در دوران جوانی عاشق دختری به نام ثریا شد. این عشق نافرجام، تأثیر عمیقی بر زندگی و آثار او گذاشت و منجر به خلق یکی از غزل‌های ماندگار ادبیات فارسی با مطلع «آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا» شد. این شعر که به نوعی فریادی از دل شکسته و رنجیده‌ی او بود، همچنان به عنوان یکی از شاهکارهای غزل فارسی شناخته می‌شود و صدای درد و دلتنگی او در آن برای همیشه در ذهن و دل عاشقان باقی خواهد ماند.

حیدر بابا؛ سرود زادگاه و هویت

یکی از ماندگارترین و معروف‌ترین آثار شهریار، منظومه‌ی «حیدر بابایه سلام» است که در زبان ترکی آذری سروده شده و به نوعی ستایشی از طبیعت، فرهنگ و زادگاه اوست. این منظومه که در سال‌های 1329 تا 1330 نوشته شده، با الهام از خاطرات کودکی شهریار در زادگاهش، خشگناب، و کوه حیدربابا سروده شده است. در این اثر، شهریار از کوه حیدربابا به عنوان نمادی از ثبات و دوام طبیعت و همچنین به عنوان گوش شنوایی برای دردها و خاطرات دوران کودکی خود بهره می‌گیرد.

این منظومه نه تنها در ایران، بلکه در سطح جهانی نیز شناخته شده و به بیش از 80 زبان زنده دنیا ترجمه شده است. «حیدر بابایه سلام» با سادگی و عمق عاطفی خود، توانسته است بسیاری از خوانندگان را با زادگاه شاعر و احساسات او پیوند بزند.

غزلیات شهریار؛ از عشق تا مذهب

شهریار در قالب‌های مختلف شعری تجربه‌های گوناگونی داشت. او در کنار غزل‌های عاشقانه‌اش که بسیاری از آن‌ها تأثیر عمیقی بر ادبیات معاصر گذاشته‌اند، آثاری با مضامین مذهبی نیز سروده است. یکی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین اشعار مذهبی شهریار، «علی ای همای رحمت» است. این شعر که در مدح امام علی (ع) سروده شده، به یکی از سرودهای جاودان شیعیان و دوستداران اهل بیت تبدیل شده است. شهریار با زبانی ساده و در عین حال پر از شور و احساس، عشق و ارادت خود را به این امام بزرگوار نشان می‌دهد.

غزل‌های عاشقانه‌ی شهریار از عمق احساسات و تجربه‌های او حکایت دارند. عشق نافرجام، دلتنگی، و آرزوهای برآورده‌نشده همگی در شعرهای او به وضوح دیده می‌شوند. شهریار در غزل «آمدی جانم به قربانت»، با نگاهی تلخ و شیرین به گذشته‌ی عاشقانه‌ی خود می‌پردازد و این شعر به یکی از شاخص‌ترین نمادهای عشق ناگفته و از دست رفته تبدیل شده است.

شهریار؛ عاشق مردم و سرزمینش

یکی از ویژگی‌های برجسته شهریار، ارتباط عمیق او با مردم و سرزمینش بود. او نه تنها در شعرهای ترکی خود به آذربایجان و مردمش عشق می‌ورزید، بلکه در اشعار فارسی نیز نشان می‌داد که چقدر به جامعه و فرهنگ سرزمینش وفادار است. شهریار، با سرودن اشعاری که به دل مردم نشست، توانست به یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر ایران تبدیل شود. او نه تنها شاعر عشق بود، بلکه شاعری بود که دردها، شادی‌ها، و آرزوهای مردم سرزمینش را به تصویر می‌کشید.

سال‌های پایانی و میراث جاودانه

استاد شهریار در سال‌های پایانی عمرش نیز همچنان به سرودن ادامه داد و تا آخرین لحظات زندگی‌اش به عشق و ادب وفادار ماند. او در طول زندگی‌اش جوایز و افتخارات متعددی کسب کرد و پس از انقلاب اسلامی نیز به‌طور ویژه مورد تجلیل قرار گرفت. شهریار سرانجام در 27 شهریور 1367، در 82 سالگی، در تهران درگذشت و بنا بر وصیتش در مقبره‌الشعرای تبریز به خاک سپرده شد. مقبره‌الشعرای تبریز که مزار بسیاری از شاعران بزرگ ایرانی است، با حضور شهریار به یکی از مهم‌ترین نمادهای شعر و ادب در ایران تبدیل شده است.

آخرین کتاب شعر شهریار پس از مرگش در سال 1369 منتشر شد و شامل اشعاری بود که تا آن زمان به چاپ نرسیده بودند. این اثر نیز همچون دیگر آثارش، مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و بر جایگاه استاد شهریار به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر ایران تأکید کرد.

شهریار و میراث ماندگار او

استاد شهریار با خلق آثاری چون «حیدر بابایه سلام»، «علی ای همای رحمت»، و غزلیاتی که عشق و دلتنگی را به زیباترین شکل ممکن به تصویر کشیدند، جایگاه ویژه‌ای در قلب ایرانیان دارد. او شاعری بود که نه تنها به عشق زمینی و معنوی پرداخت، بلکه دردها و رنج‌های مردم سرزمینش را نیز به تصویر کشید. شهریار با تکیه بر اصالت و هویت فرهنگی خود، توانست پلی میان گذشته و آینده ایجاد کند و به یکی از نمادهای بزرگ ادبیات معاصر ایران تبدیل شود. یادش همواره گرامی و آثارش برای همیشه در دل و جان عاشقان شعر زنده خواهد ماند.