یکی از خاطره انگیز ترین مکان های بوشهر برج مقام است زیرا تا سال ها تنها راه ورودی به شهر بوده است.وقتی اسم برج مقام بر زبان ها می آید اولین تصویری که به ذهن همه ما خطور می کند یک طاق آجری است که تصویر امام خمینی و رهبر انقلاب بر آن نقش بسته است.اما جالب بدونید که این طاق آجری که ما آن را به اسم برج می شناسیم نیروی دریایی سپاه آن را در اوایل دهه شصت بنا نهاده است وحتی قبل از ساخت این طاق این محل را به اسم برج مقام می شناختند.
آنچه از خاطرات گذشتگان به جا مانده است نشان می دهد محل این برج، همین محدودی فعلی است که به آن برج مقام اطلاق می شود که قدمت آن بیش از یک دهه است . در نزدیکی این برج باغی به نام باغ مقام وجود داشته که در آن جا شش خانه وجود داشته است که یکی از آن ها محل زندگی شیخ محمد آل عصفور از پیشوایان مذهبی شهر بوشهر در تابستان بوده است .
مستندات تاریخی نشان می دهد تقسیم راه ها دراین محل از گذشته به همین صورت فعلی بوده است طوری که مستر چیک در گزارش های خود ازبوشهر می نویسد:«در مدخل ورود به اين شبه جزيره يك آبادی کوچك به نام برج مقام ديده می شود. از اينجا راه سه قسمت می گردد. يکی به طرف شمال و بندر بوشهر، ديگری به طرف شرق و بهمنی و سومی به طرف جنوب می رود که از تنگك می گذرد»(پرتو1392: 127-128)
با توجه به اینکه این برج تنها راه محل ورود به شهر بوده است محل استقبال و دیدار سران محلی با مهمانان خود بوده است بالیوز بریتانیا در کتاب خود این گونه می نویسد:« صولت الدوله قشقايی در سفری در 29 دسامبر 1910م/26 ذيحجه 1328ق، از طريق مسیله، وارد بوشهر شد و مورد استقبال دريابگی در برج مقام قرار گرفت»
با مصاحبه ای که با یکی از قدیمی ها شهر بوشهر داشتیم متوجه شدیم کاربرد دیگر این برج تامین امنیت شهر در مقابل دزدان و بزهکاران بوده است از همین رو محل استقرار نیرو های نظمیه نیز بوده است.
در مورد تخریب این برج مهم صحبت ها و نظر های گوناگونی مطرح است اما آنچه همه بر آن اتفاق نظر دارند تخریب آن در دوره ی پهلوی اول است.در بخشی از مقاله بافت قدیم شهر بندری بوشهر بنوشته رحیم جمالی آمده است:«در دوران پهلوی اول (رضاشاه) اولین ملاحظات کالبدی در شهر قدیم بوشهر صورت می گیرد و اولین قربانی آن حصار و دروازه های قدیمی شهر بود که بطور کلی ویران می گردند.
آنچه از ظاهر نام برج مقام امروزی بر می آید من گمان می برم که این برج در گذشته(قبل از هجوم تازیان) نام برج مغان (برج مغ ها) داشته . این برج بر سر راه بوشهر به چغادک قرار داشته و از آنجا که دور بوشهر را آب دریا فرا گرفته بوده و است تنها راه ورود به بوشهر از چغادک در راستای همین برج بوده و کاربرد این برج یا آتشکده جدای اینکه مکان مقدسی برای آتش برافروخته در آن بوده مانند سایر آتشکده ها برای راهنمایی در شب نیز استفاده می شده. لازم به ذکر است که ساکنان آن زمان بیشتر پیرو دین زرتشت بوده اند و این از آثار موجود در استان مانند آتشکده های موجود در محمد آباد برازجان یا جتوط یا آتش دانهای پیدا شده در عیسوند یا تارخچه قلعه تیر در روستای شیخیان کاملا مشخص است. دکتر مهدی محسنیان راد در کتاب ایران در چهار کهکشان ارتباطی به این موضوع اشاره می کند که برجهای واقع در کوهای کمارنج فارس(از بوشهر به سمت شیراز در سمت چپ جاده بالای کوه همچنان نمایانند) برای راه بری و ارسال اطلاعات فوری با آتش استفاده می شده و احتمال زیاد برج مغان بوشهر نیز جدای از اینکه مکان مقدسی بوده از آن برای نمایاندن راه ورود به بوشهر استفاده می شده است. (با تشکراحمد دشتی)
به کوشش:
مهندس سید محمدحسین هاشمی
مهندس سید حسین هاشمی
نظرات
0