گفتگوی رادیویی با جناب اقای دکتر نوری مدیرکل دفتر ابخیزداری سازمان منابع طبیعی کشور

نگارش مصاحبه: جلیل آقا محمدی

مصاحبه: سعاد نصاری

بسم الله الرحمن الرحیم

با تقدیم سلام، ادب و احترام محضر یکایک شما عزیزان شنونده رادیو دریا کنار.

آبخیزداری فرآیند شناخت و برنامه ریزی، سیاست گذاری و تنظیم مجموعه ای از اقدامات مرتبط با حفظ و احیای منابع و بهره برداری معقول از منابع طبیعی بدونه وارد آمدن از زیانبار در محیط است.

امروز مفتخریم در محضر جناب آقای دکتر حمید نوری مدیر کل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان منابع طبیعی کشور باشیم.

1. جناب آقای نوری، ضمن عرض سلام، خیر مقدم و خدا قوت کلیاتی از حوزه تحت مدیریت حضرتعالی برای بوشهریان عزیز ارائه بفرمایید.

بسم الله الرحمن الرحیم

بنده نیز عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت همه شنوندگان عزیز بوشهری و خیلی خوشحالم که این فرصت در اختيار من قرار گرفت که در مورد این موضوع مهم صحبت کنم.

از جنابعالی هم بسیار متشکر و قدر دانم.

موضوع مدیریت جامع حوزه آبخیز در واقع در قلمرو مدیریت و حکمرانی آبخیزداری و منابع طبیعی به دنبال یک هم افزایی و هماهنگی و همکاری خیلی خوب و قدرتمند بین همه دستگاه‌ها ست شاید مهمترین نکته ای که در ابتدا  مطرح است این باشد که ما به یک مفهوم مشترک در قلمرو این بحث قرار بگیریم اگر مشترک برای این کار فراهم بشود مطمعنا توسعه و مراحل مختلف کار به درستی انجام خواهد شد ما معمولا در بحث مدیریت جامع حوزه آبخیز موضوعاتی اشاره داریم که از اولویت های آن بتوانیم سلامت حوزه های آبخیز و حفظ امنیت بومسازگان  موضوع بسیار جدی خیلی ها بحث تغییر اقلیم در سالهای اخیر به عنوان یک نکته کلیدی برای تغیرات سلامت حوزه ها آبخیز و خاطراتی مثل سیل فرسایش و امثالهم می دانند البته بسیار موضوع تغییر اقلیم مهم است اما نکته اول که در جامعه مطرح بوده این است که تغییر اقلیم زمانی می تواند در بیشتر سلامت حوزه آبخیز را به خطر بندازد که مدیریت منابع زیستی را ما خیلی کار آمد جلو نبریم اگر در مدیریت منابع طبیعی مان اقدامات موثری انجام دهیم اثرات تغییر اقلیم را در سلامت حوزه آبخیزمان طبیعتاً کاهش  دادیم، نکته دوم متاسفانه یک تعادل بین منابع و مصارف آب تجدید پذیر در کشور به شکل چشم گیر و قابل توجهی در کشور وجود ندارد یک فقدان تعادل دیده می شود، معمولا در بحث مصرف آب  تجدید پذیر آب‌های زیرزمینی و عمدتا عدد جهانی  آن بر روی 40 درصد است تا محدوه 40 در صد خب در ایران این عدد معمولا به بالای 60 درصد به واسطه مصارف متعدد و به هر حال بخش مختلف صنعت و کشاورزی می رود  یکی از پیامدهای آن همان فرو نشستی است که اگر مدیریت جامعه و آبخیز نتواند در حوزه آبخیز بگیرد به ناچار فرو نشست ها امسال در آخرین مطلبی که تجزیه شد ارقام بین 10 تا 30 سانتیمتر در کل کشور معرفی شده که این عدد در واقع عدد محدوده خطر در کشور محسوب می شود بنابراین مدیریت جامع حوزه آبخیز یکی از اقداماتی که می تواند انجام دهد توجه به این فقدان تعادل است.

و نکته سوم، پشتکاری ها را به عنوان نکاتی که همیشه برای مردم توضیح می دهیم که اینها باعث شدن که مشکل فراوانی در بحث آب در کشور رخ بدهد که البته همطوره خشکسالی ها مشکلاتی ایجاد می کنند اما خشکسالی ها انواع و اقسام دارند، خشکسالی های اقلیمی ایدئولوژیکی و کشاورزی البته مهمتر این است که چه زمانی خشکسالی اقلیمی باعث مشکلات اقتصادی اجتماعی می شود چه زمانی معیشت مردم چه زمانی تحت تاثیر خشک سالی های اقلیمی قرار می گیرند. این زمانی اتفاق می افتد که ما تاکیدمان  روی افزایش منابع آب از طریق برداشت آب‌های زیرزمینی مان از طریق چاه‌های مجاز و غیر مجاز و احداث سدها. نمی رویم به سراغ توجه به سیاست های محدود کننده مصرف آب مان و تاکید کنیم به آن سیاست‌هایی که بر روی آبخیزداری می تواند قرار گیرد نکته بعدی در مدیریت بحث تغییر حوزه کش هست باید به یک مفهوم مشترک در بحث امنیت غذا بتوانیم بپردازیم  به هر حال حسابداری آب و حوزه‌های آبخیز موضوع فوق‌العاده با اهمیتی است هیچ کس نمی توانیم  هر زمان از هر محصولیدر آبخیزداری تولید غذا استفاده کنیم  آنطرف قضیه هم کربن را در گرمایش جهاني تغییر اقلیم مطرح می کنیم تقاضای حسابداری آب و حسابداری کربن که با افزایش پوشش گیاهی باعث کاهش تراکم هوا می شود گرمایش پیگیری می کنیم خیلی ها آن را در تقابل بین تغییر حوزه کشت توسعه باغات می شناسند که در مدیریت آبخیز و نقشه راه کشور اهمیت جدی دارد نکته بعدی در مورد آبخیز کشور مدیریت تبخیر است در مورد مصرف صحبت می کنیم اما از کاهش شدید تبخیر که از منابع آب ایجاد می کنه کمتر صحبت می کنیم و ایران یکی از کشورهایی است که سه برابر میانگین جهانی تبخیر دارد بنابراین آب را حتما باید زیر زمین نگهداری کنیم سپرهای  زیرزمینی مثل استفاده از آب در پوشش گیاهی که هر درختی به اندازه خودش می تواند آب را در کنار خودش نگهداری کند و نکات آخر آموزش تحقیقات ماموریت گرا نمی توانیم هر تحقيقاتی را هدف و ماموریت در جامعه حوزه آبخیز ببینم و باید حتما هدفهای کمی واقع بینانه را دربرنامه های توسعه کشور بحث با چرخانی آب صرفه‌جویی آب آبخیزداری  آسان‌تری  مد نظر داشته باشیم و آخرین مورد توجه به قوانینی که در سطح بین المللی در سطح ملی البته با حفظ منافع ملی ما وجود دارد قانون مدیریت بحران و قانون کاهش خطر قانون سازگاری با کم آبی اینها را باید جدی بگیریم تا بتوانیم که همه را در قالب مدیریت ابخیز همه دستگاه‌ها را قرار بدهیم منابع طبیعی طبیعتاً به تنهایی برای  مدیریت پایدار کافی نیست، امیدوارم این اتفاق انجام گیرد.

2. جناب دکتر تعهدات استان بوشهر در مورد ابخیز به چه نحوی است؟

همانطور که مطلع هستید تقریبا دو میلیون و نیم هکتار مساحت آبخیز بوشهر است در 1402بیش از پنجاه میلیارد به صورت استانی 96 میلیارد جمعا تقریبا 150 میلیارد اعتبارات ملی استان است در اختیار استان قرار گرفته یکی از اقداماتی که در حوزه آبخیزداری استان داریم  بودجه ها را که دفاتر دارند فقط برای مدیریت جامع حوزه ای در کارگروه استان به لطف و همکاری ریاست محترم کارگروه جناب در کشور تحت عنوان حوزه در مساحت 838 هکتار در نظر گرفته شده یازده جلسه کارگروه و کمیته تخصصی برگزار شده و امسال هم ما عدد 15 میلیارد ریال فقط برای سند راهبردی مدیریت جامع حوزه آبخیز در نظر گرفتیم خوشبختانه در قرارگاه  امام حسن مجتبی هم امسال یک عددی با 630 هزار هکتار را برنامه ریزی کرده که 2 و دو دهم همت اقدامات آبخیزداری مازاد بر این اعدادی که من عرض کردم لحاظ شده که 308 هزار هکتار عمدتاً می پردازد به حوزه مدیریتی فرای برنامه های مکانیکی و سازهایی که باید اتفاق افتاده باشد

3. آیا برای دستگاه‌های اجرایی تعهداتی در نظر گرفته شده است؟

خیلی سوال خوبی است. خیلی ها از ما سوال می کنند که در مدیریت جامع آیا شما تعهدات بویژه با این مشخصی لحاظ کردید به واقع اصلا اینگونه نیست.در مورد مدیریت حوزه جامع آبخیز ما در منابع و ثروت کنار هم می خواهیم مستقیما از هیچ دستگاهی هم انتظار نداریم که اعتباری را برای این کار در نظر بگیرد اصولا به این معتقد نیستیم که اعتبارات تحت مدیریت جامع شرط لازم و کافی برای مدیریت جامع الیته شرط لازم هست اما کافی نیست آن چیزی که ما به دنبال آن هستیم هرکاری که انجام می دهند هر اقدامی است هر پروژه ای که انجام می دهند تحت چتر مدیریت جامع باشه یک مثالی خدمت شما بزنم کاری که ما بالا دست کوهستان ها انجام می دهیم اقداماتی که لاجرم برای توسعه لازم بوده انجام بگیره اما حفاظت از منابع طبیعی که شرط پایداری برای آينده سرزمین ماست بچه های ماست این را گاهی اوقات توجه نکنیم در بالا دست حق آبه ها را رعایت نکنیم یا پایین دست چه اتفاقی می افتد تالاب ها دچار مشکل می شود جایی که رسوبات خاک کم شود می شود کانون های ریزگرد بنابراین ما باید تازه شروع کنیم اقدامات بیابان زدایی برای اقدامی که می توانیم نکنیم انجام بدهیم بنابر این مدیریت نا هماهنگ شرط همکاری است و ما بیشتر معتقد هستیم که اعتبارات بخواهد از دستگاه‌های دیگر گرفته بشود یا تعهداتی در آن بخش به آنها داده شود.

4. مهمترین تفاهم نامه های مدیریت حوزه آبخیز با بخش‌های مدیریت دولتی و غیردولتی منعقد شده بفرمایید.

در سومین جلسه ستاد ملی پیشگیری  هماهنگی و فرماندهی عملیاتی پاسخ به بحران 401و گفتگوهای متعددی که بین وزارت کشور و وزارت جهاد کشاورزی و به طور ویژه سازمان منابع طبیعی آبخیزداری  اتفاق افتاد یک تفاهم‌نامه در حضور ریاست محترم کشور اتفاق افتاد در تفاهم نامه بین مدیریت بحران و سازمان آبخیزداری کشور و دکتر نوبخت مسئولان دو طرف این تفاهم نامه را امضاء کردند و از سال گذشته اقدامات زیادی را ما ذیل برنامه کاهش خطر و آن تفاهم‌نامه داریم انجام می دهیم و همین است که شما متوجه اخباری می شوید که در استان کارگروه ها تشکیل شده شهرستانها کارگروه های خودشان را تشکیل می دهند و اقدامات زیادی را ما برای کاهش بحران داریم هرچند در مدیریت منابع زیستی ما به مدیریت خطر بیشتر معتقد هستیم تا مدیریت بحران بنابر این در مدیریت جامع به این تفاهم نامه است که از حکمرانی قدرتمندانه مسئولان وزارت کشور برای این بحث استفاده کنیم.

5. و سخن پایانی شما با بوشهریان عزیز

اینکه در حوزه محور همه حرف های ما مردم هستند را فکر می کنم نباید به عنوان یک مسئله کوچک و معمولی بهش توجه کنیم بند ب ماده 29دقانون احکام دا/می تشکل ها و منابع طبیعی ها می انجامد خیلی سوال می کنند آیا تشکل ها و تعاونی ها می توانند بروند اخذ قرارداد کنند و در پروژه ها مشارکت کنند ذیل قوانین و مقررات که وجود دارد در این امکان هست یعنی بسیاری از تعاونی ها و تشکل ها می توانند در ايجاد پروژه ها و در بکارگیری پروژه ها مشارکت کنند نکته دوم

درخواست من از مردم حمایتی است که در بحث ظرفیت سازی ها می توانند انجام دهند مشارکت یک فرایند ناآگاهانه نیست در واقع یک فرایند آگاهانه است هر کسی که توانمندی فردی دارد یا تشکلی تواتمند گروهی داره همه آنها باید همراهی کنند به عنوان ذینفع همان‌طور که در تحقق همه صدمه می بینند در اهداف سایر اهداف باید نفع ببرند نمی تونیم شرکت موفق داشته باشیم در حالی که احساس نیاز مردم ايجاد نکردیم مردم اینکه خودشان حس کنند همکاری شان توانمندی هایشان فضایی را ايجاد کنند که ما بتوانیم خطر را در منطقه کاهش بدهیم و آنها در اصل ماجرا مشارکت کنند و جمله ای هم به خیرین عزیز. باور کنید که برای خیرین هست و عموما خیرین انسان‌هایی هستند که هرجا خطری وجود داشته باشد آسیبی وجود داشته باشد ورود می کنند و من از آنها خواهش میکنم که موضوع منابع طبیعی و اقدامات آبخیزداری را همچون نگاهی که به مدرسه داشتن به مسجد داشتن و نگاهی که به همه قسمت‌های کشور داشتن به آب و خاک هم همین نگاه را داشته باشند، و کمک کنند تا این سرزمین بتواند پایدار و سلامت برای بچه های ما بماند.

جناب آقای دکتر نوری از زمان و توجهی که برای این گفتگو اختصاص دادید بی نهایت سپاسگزاریم و امیدوارم گام های ارزشمند شما منشآ خیر برکات فراوان و این پویش پای کار بودن مدیران ارشد حوزه منابع طبیعی آبخیزداری کشور ممتد به ایجاد همت و همدلی در  جامه و محفوظ ماندن محیط زیست زیبا برای نسل های آینده گردد.

و سپاس از همراهی شما خوبان، مانا باشید به مهر و مهربانی