
میرزا عبدالحسین معروف به میرزا آقاخان کرمانی، نویسنده و فعال سیاسی دوران قاجار است. او در مشیز کرمان و خانوادهی شیعه و معتبر محلی قدم به دنیا گذاشت. پدرش اهل حق و مادرش از نوادگان مظفر علیشاه کرمانی (مرید مشتاقعلیشاه) بود.
میرزا تحصیلات سنتی را در کرمان پشت سر گذاشت. با اکراه و اجبار حاکم وقت کرمان تن به تصدی مالیات بردسیر داد. توطئهی مادر و برادر میرزا و بدگمانی حاکم کرمان در کسر مالیات، میرزا را بر آن داشت تا به اصفهان و خدمت ظلالسلطان درآید.
بعد از دو سال به تهران کوچید. به حلقهی ادبی با ایدههای مترقی پیوست و قرآن تدریس کرد. مقامات کرمانی در پی بازگرداندنش بودند، از همین رو بعد از چند ماه تهران را ترک و به مشهد متواری شد. از آنجا به رشت، بادکوبه و نهایت به استانبول عزیمت کرد.
طی سفر کوتاهی که به قبرس با همراهی شیخ احمد روحی داشت، با میرزا یحیی نوری (صبح ازل) رهبر بابی ازلی آشنایی و دیدار کرد. او به اندیشهای با رگههای بابیت گرایید، اما به شدت گرایش اسلامی داشت. میرزا و شیخ احمد به دامادی صبح ازل درآمدند. هر چند این ازدواجها در استانبول به جدایی انجامید.
میرزا به بغداد، سپس به دمشق رفت. کتابی با نام رضوان نگاشت. دیباچهی کتاب را به رسم آن زمان به سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی تقدیم کرد، تا از سخاوت سلطان بهرهای ببرد، اما مستمری که دریافت میکرد کفاف زندگیش را نمیداد.
در همان وقت با سید جمالالدین اسدآبادی که به استانبول رفته بود، ملاقات کرد. او به همراه یار غارش شیخ احمد به انجمن شیعیان سید جمال پیوست. بعد از مدتی با سید بودن، از آنجا که وی را محافظه کار و راکد دید، سرخورده به نقد دین، از جمله بابیت پرداخت. در مورد بابیت به آنجا پیش رفت که این مذهب را مخترعه و باطل اعلام کرد.
روزگار سرنوشت غریبی برای میرزا رقم زد. ترور ناصرالدین شاه به دست میرزا رضا کرمانی دامن میرزا و دوستانش را گرفت. میرزا رضا از پیروان سید جمال و تحت تاثیر او بود. همین امر موجب سوءظن قاجار به میرزا آقاخان و دوستانش گردید.
حکومت عثمانی آنها را که در طرابوزان زندانی بودند به رستم خان در مرز تحویل داد. ایشان را در عمارت دولتی حبس کردند.
محمد علی میرزا؛ ولیعهد مظفرالدین شاه، در کاخ شمالی و زیر بوتهی نسترن بازجوییشان کرد. ولیعهد در کمال بیرحمی جلاد را فرمان به بریدن سر هر سه تن ( میرزا آقاخان کرمانی، شیخ احمد روحی، میرزا حسن خان خیبرالملک) داد.
خونشان را پای بوتهی نسترن ریختند. پوست سرشان را جدا و پر از کاه کردند. به تهران جهت خوشآمد مظفرالدین شاه فرستادند.
میرزا آقاخان را در کنار میرزا فتحعلی آخوندزاده از بنیانگذاران ناسیونالیسم نوین ایرانی میدانند. اندیشهی او بر افردای مانند: صادق هدایت، کسروی، صادق چوبک، جمالزاده و ... مشخص و معلوم است. هر چند هیچ کدام به اندازهی او در بیان مسائل سیاسی و اجتماعی دوران خود به صراحت لهجهاش نرسیدهاند.
نظرات
0