به گزارش دریاکنار و نقل از هنرآنلاین: برخی پژوهشگران واژه «سور» را به‌معنای «جشن» و برخی دیگر آن را برگرفته از واژه پهلوی «سوریک» به‌معنای «سرخ» می‌دانند.
چهارشنبه سوری نخستین مراسمی است که ایرانیان برای استقبال از سال نو و آماده شدن برای نوروز برگزار می‌کنند. تدارک چهارشنبه سوری از یک روز قبل شروع می‌شود و برخلاف اسم آن از غروب آخرین سه‌شنبه اسفند هر سال آغاز می‌شود و تا پاسی از شب ادامه دارد. در شب چهارشنبه آخر سال، علاقه‌مندان به این مراسم بیرون از خانه دور هم جمع می‌شوند آتش روشن کرده و از روی آن می‌پرند.
چهارشنبه سوری نیز مانند هر جشن دیگری مجموعه‌ای از آداب و رسوم منحصربه‌فرد دارد که آن را از دیگر جشن‌ها متمایز می‌کند. مسلما مهم‌ترین بخش آداب و رسوم چهارشنبه سوری «آتش» است. آتش در فرهنگ باستانی ایران پدیده‌ای خاص و مقدس است و این اعتقاد وجود دارد که می‌تواند پلیدی‌ها را دور کرده و پاکی را به ارمغان بیاورد. یکی از این رسوم این است که مردم در این جشن آتش‌های کوچکی برپا می‌کنند و از روی آن می‌پرند و شعر «زردی من از تو، سرخی تو از من» را هنگام پریدن می‌خوانند. آتش از عناصر چهارگانه است و تنها عنصری است که آلوده نمی‌شود.
برخی از رسومی که در چهارشنبه سوری انجام می‌شدند مانند «کوزه نو»، «شاهنامه‌خوانی»، «آجیل مشکل‌گشا»، «فال‌گوشی»، «شال‌اندازی» و «قاشق‌زنی» در دهه‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفتند.
گفته شده، زمانی که زرتشت، با تنظیم حساب زمان و تاریخ، موفق به تدوین تقویم شد، مصادف با سالی بود که تحویل سال به سه‌شنبه می‌افتاد. نیمی از آن سه‌شنبه از سال قدیمی به‌شمار می‌آمد و از ظهر به بعد، سال جدید آغاز می‌شد. از آن‌جا که در آن زمان هم آغاز هر روز را از نیمه شب حساب می‌کردند، فردای سه‌شنبه را به عنوان نوروز اعلام کردند و شب پیش از آن را به جشن، سرور و آتش‌بازی پرداختند. سال‌ها گذشت و جشن گرفتن در آخرین سه‌شنبه سال بدون توجه به روز آغاز سال به صورت فرهنگی دیرینه در آمد و پاس داشته شد. البته اسلام نیز تا حدی در پابرجای ماندن این جشن تاثیر داشته است. اعراب روز چهارشنبه یا یوم الربعا را روزی نحس می‌دانند و این امر بهانه‌ای شد تا ایرانیان با جشن و سرور به جنگ این نحسی بروند و آن را به در کنند. اعراب این شب را «سور سرخ» می‌نامیدند. آن‌ها معتقد بودند که روزهای نحس و شوم را باید جشن گرفت تا شیاطین و اجنه فرصت رخنه در وجود آدمی را پیدا نکنند.
آتش‌بازی در شب چهارشنبه سوری در زمان ناصرالدین شاه و به‌وسیله فرانسوی‌ها در ایران رواج پیدا کرد. در ابتدا فقط برای سرگرمی شاه این نمایش انجام می‌شد پس از آن مردم هم در این سرگرمی سهیم شدند و دستور نمایش آن در میدان توپ‌خانه صادر شد و مردم در آن‌جا به تماشای آتش‌بازی می‌ایستادند و به‌مرور به‌شکلی که امروزه اجرا می‌شود درآمد.
این جشن باستانی در حقیقت نماد خداحافظی با رنج و سختی‌های سالی است که پشت‌سر گذاشته‌ایم. در عین‌حال، با برگزاری این جشن نوید سالی خوش و پر از برکت و سلامتی را به یکدیگر می‌دهیم.
کتاب‌های متعددی با محوریت چیستی این آیین و یا در قالب شعر و داستان برای مقاطع سنی مختلف منتشر شده است. همچنین مقالاتی متعددی درباره چهارشنبه سوری نگارش یافتند. در این نوشتار به معرفی ۳۰ عنوان کتاب پرداختیم.
۱-«جشن هستی» گفتاری درباره چهارشنبهسوری، نوروز و سیزده‌به‌در، نوشته اصغر حیدری‌منفرد، انتشارات دستان
۲-«چهارشنبه‌سوزی» مولف معاونت فرهنگی و امور اجتماعی شهرداری شیراز؛ تصویرگر سیدمحمدحسین فلاحی، انتشارات تخت جمشید
۳-«فلسفه نوروز و چهارشنبهسوری در ایران» نگارش علی‌اصغر مصطفوی، انتشارات امید سخن
۴-«خطرسازی آرش در روز چهارشنبهسوری: آموزش مهارت‌های پیشگیرانه اجتماعی» نویسنده فاطمه‌زهرا بیرقی، تصویرگر لیلا باباخانی، انتشارات تحول
۵-«چهارشنبهسوری سیزده بدر غول‌ها» (داستانی درباره رفتار شهروندی) نویسنده مسعود رحمانی، تصویرگر هاجر مرادی، انتشارات آفتابگردان
۶-«چهارشنبهسوری در آذربایجان» (آب، آتش، باد، خاک) نوشته آزاد نبی‌یئف ترجمه یونس وحدتی‌هلان، مینا جعفرپور‌عصر (ژاله)، انتشارات ییلاق‌قلم
۷-«چهارشنبهسوری: جشن عروج ارواح مردگان به عالم زندگان» نویسنده علی بلوکباشی، انتشارات گل‌آذین
۸-«چهارشنبهسوری داره میاد از سفر» شاعر داود جمشیدی، تصویرگر سمیرا سادات شفیعی، انتشارات کتابداران
۹-«سنت‌های ماندگار مهر، نوروز، یلدا و چهارشنبهسوری» نوشته بصیر کوشکی، انتشارات سیفا
۱۰-«یلدا و چهارشنبهسوری» نویسنده محمد رسولی، انتشارات سبزان
۱۱-«چ‍ارش‍ن‍ب‍ه‌س‍وری» مولف ف‍رش‍ت‍ه رف‍ی‍ع‌زاده، انتشارات نوید شیراز
۱۲-«جشن‌های آتش» جشن سده چهارشنبه سوری آذرگان شهریورگان، تحقیق و نوشته هاشم رضی، انتشارات فروهر
۱۳-«جشن نوروز» نوشته ح‍س‍ی‍ن آذران، انتشارات ه‍ی‍رم‍ن‍د
۱۴-«شعر نوسازی مراسم شب چهارشنبهسوری همراه با یک نقشه» مولف و ناشر جواد صداقت
۱۵-«چهارشنبهسوری از آغاز تا امروز» پژوهش و نوشته مجتبی برزآبادی‌فراهانی، انتشارات اوستا فراهانی
۱۶-«ش‍ب‌ه‍ای سوری» نویسنده ه‍دا ح‍دادی، تصویرگر علی ن‍ام‍ور، انتشارات ش‍ب‍اوی‍ز
۱۷-«چهارشنبهسوری»جشن اتحاد و پاک‌سازی محیط زیست و نمایش «هفت‌خوان چهارشنبه سوری» مولف جواد انصافی، انتشارات نوآوران
۱۸-«حسنی و چهارشنبهسوری» سروده زهرا عادل‌نیا، تصویرگر امین سلیمانی، انتشارات مهر زهرا(س)
۱۹-«خطر در چهارشنبهسوری» نویسنده اع‍ظم ت‍ب‍رای‍ی، انتشارات نوای مدرسه
۲۰-«چهارشنبهسوری خونه مادر بزرگ» نوشته اکرم اسمعیلی، انتشارات سایه‌گستر
۲۱-«اتل متل مثل باد چهارشنبهسوری می‌آد» شاعر کبری جلالی، انتشارات کیوان
۲۲-«آیین و شب چهارشنبهسوری» نوشته سحر فتحی، انتشارات آذرفر
۲۳-«چهارشنبهسوری ی‍ادگ‍ار ن‍ی‍اک‍ان م‍ا» نوشته ف‍اروق ص‍ف‍ی‌زاده، انتشارات پ‍ژوه‍ن‍ده
۲۴-«چهارشنبهسوری یا سوگ سیاوش» نویسنده محمد فرهادی، انتشارات اخوان
۲۵-«شب چهارشنبهسوری» نویسنده محمد به‌زارع، انتشارات برکت کوثر
۲۶-«چهارشنبهسوری» نویسنده روشنک حیدری، تصویرگر مریم قنبری، انتشارات آیسان نگار
۲۷-«چهارشنبهسوری» نویسنده حدیث زنگنه، تصویرگر فرید صالحی، انتشارات علوم و فنون پزشکی اهواز
۲۸-«چهارشنبهسوری» پدیدآورنده فرانک توانگررنجبر، انتشارات واژه‌نگار
۲۹-«افسانه چهارشنبهسوری» نویسنده پیمان اردشیری، تصویرگر پیمان دهقانی، نجمه شهابی، انتشارات سمیر
۳۰-«چهارشنبهسوری» نوشته محمدحسین ناصربخت، ویراستار مریم رفیعی، دفتر پژوهش‌های فرهنگی
نظرات
0