طبق ماده ۲۰ قانون ثبت احوال و تبصره‌های آن انتخاب نام‌های زیر ممنوع است و دارندگان آن‌ها می‌توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر آن اقدام کنند.

شرایط تغییر نام
الف) تغییر اسامی ممنوعه:

طبق ماده ۲۰ قانون ثبت احوال و تبصره‌های آن انتخاب نام‌های زیر ممنوع است و دارندگان آن‌ها می‌توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر آن اقدام کنند:

نام‌های موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی؛ مانند عبدالات، عبدالعزی (نام بت‌هایی در مکه پیش از اسلام)
اسامی مرکب ناموزون؛ مانند سعید بهزاد، شهره فاطمه، حسین معروف به کامبیز و…
عناوین اعم از لشکری یا کشوری یا ترکیبی از اسم و عنوان؛ مانند سروان، سرتیپ، دکتر، شهردار، سروان محمد و شهردار علی و…
القاب اعم از ساده و مرکب؛ مانند ملک الدوله، خان، شوکت الملک، حاجیه سلطان و سلطانعلی و…
اسامی زننده و مستهجن؛ برای مثال نام‌های معرف صفات مذموم و مغایر با ارزش‌های والای انسانی مانند گرگ، قوچی و…، نام‌های مغایر با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مانند لات، خونریز، چنگیز و…، نام‌های موجب تحقیر اشخاص و یا معنای لغوی غیرقابل پذیرش در جامعه مانند صد تومانی، گت آقا، کنیز، گدا و…
نام‌های نامتناسب با جنس؛ مانند ماشاالله برای زنان و یا اشرف و اکرم برای مردان و…
اسامی ایام هفته؛ مانند شنبه و…
حذف کلمات زائد و غیرضروری در نام اشخاص؛ مانند قلی، غلام، گرگ، ذولف و قوچ
تصحیح اشتباهات املائی ناشی از عدم آشنایی مأمور با لهجه، الفاظ، معانی محلی یا ناشی از تلفظ اظهارکننده؛ مانند زهراب به سهراب و یا منیجه به منیژه و…
هم نام بودن فرزند با پدر و یا مادر در یک خانواده
هم نام بودن برادران و یا خواهران در یک خانواده
تغییر نام از صورت عربی به فارسی؛ مانند رحمن به رحمان و…
تغییر نام کسانی که با تأیید مراجع ذیصلاح مسلمان شوند.
تغییر نام کسانی که براساس حکم دادگاه تغییر جنسیت داده باشند.
تغییر این اسامی به راحتی صورت می‌گیرد. تقاضا به اداره ثبت احوال داده شود و موضوع در هیأت حل اختلاف بررسی و نهایتا شناسنامه جدید صادر می‌شود.

ب) تغییر نام اسامی که ممنوعه نیست:

به دلیل تلاش قانونگذار برای حفاظت از اعتبار اسناد سجلی و رسمی (مثل شنماسنامه و پاسپورت)، تغییر این گونه اسامی راحت نیست. به همین جهت متقاضی باید برای تغییر نام از طریق دادگاه عمومی حقوقی اقدام به طرح دعوا کند.

برای طرح دعوا باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست خود را تنظیم و ثبت کنید. اگرچه خوانده این دعوی، اداره ثبت احوال صادر کننده شناسنامه است، اما می‌توانید دادخواست خود را در محل اقامت خود یا شهرستان محل صدور شناسنامه ثبت کنید.

در نهایت دادگاه جلسه‌ای به منظور رسیدگی به ادعای شما تشکیل می‌دهد و پس از بررسی مدارک و دفاعیه شما و طرف رأی صادر می‌کند. اگر حکم دادگاه به نفع شما نباشد، می‌توانید ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ دادنامه، تقاضای تجدیدنظرخواهی کنید.

تغییر نام اسامی مذهبی

اگرچه قانونگذار درخصوص تغییر نام‌های مذهبی سختگیری بیشتری دارد، اما تاکنون رأی‌های متعددی توسط قضات صادر و به صدور شناسنامه منجر شده است.

بعد از تعویض شناسنامه، می‌توانید برای دریافت نسخه جدید و اصلاح شده مدارک خود اقدام کنید. به خاطر داشته باشید در صفحه توضیحات شناسنامه جدید، به تغییر نام شما اشاره خواهد شد.

چگونگی درخواست تغییر نام در سامانه ثبت احوال

با مراجعه به سایت ثبت احوال، درخواست تغییر نام را با ذکر دلایل ثبت کنید. پس از تشکیل پرونده، هیأت حل اختلاف به این تقاضا رسیدگی می‌کند. این هیأت یا در همین مرحله با درخواست تغییر نام موافقت می‌کند و شناسنامه جدید صادر می‌شود و یا اینکه با تقاضا مخالفت می‌شود و شما باید به دادگاه مراجعه کنید.

هنگام طرح دعوا در دادگاه، اگر جزو افراد دو اسم دار هستید، استشهادیه‌ای تهیه کنید که ۴شاهد گواهی بدهند که به نامی غیر از نام شناسنامه‌ای خود شناخته می‌شوید. علاوه بر این به گرفتاری‌ها و آسیب‌های ناشی از این دو اسمه بودن اشاره کنید. اما اگر جزو افراد دو اسم دار نیستید و صرفا به نام شناسنامه‌ای خود علاقه‌ای ندارید، در لایحه‌ای به دادگاه، دلایل عدم علاقه به نام خود را اعلام کنید و توضیح دهید چرا دوست دارید نام دیگری داشته باشید.

مدارک مورد نیاز جهت ثبت درخواست تغییر نام در سامانه ثبت احوال

۱- ارائه اصل شناسنامه و دو برگ تصویر آن

۲- تکمیل فرم درخواست تغییر نام

۳- پرداخت هزینه متعلقه طبق تعرفه جاری.