نظریه کاشت بر آثار تدریجی و درازمدت رسانه­ها؛ بویژه تلویزیون بر شکل­گیری تصویر ذهنی مخاطبان از دنیای اطراف و مفهوم­سازی آنان از واقعیت­های اجتماعی تأکید می­کند. این نظریه عبارتست از اینکه تلویزیون در میان رسانه­های پیشرفته چنان جایگاه محوری در زندگی روزمره ما پیدا کرده­است که به غلبه آن بر افراد انجامیده و پیام­هایش در مورد واقعیت، جای تجربه شخصی و سایر وسایل شناخت جهان را گرفته است. درواقع، رسانه­ها؛ به ویژه تلویزیون روایت هایی یکسان و نسبتاً مورد وفاق از واقعیت­های اجتماعی رائه می­دهند و مخاطبان خود را نیز سازگار با آن فرهنگ پذیر می­نمایند. این نظریه یکی از اشکال اثر رسانه­ها در سطح شناختی بوده و مربوط به این موضوع است که قرار گرفتن در معرض رسانه­ها تا چه حد می­تواند به باور­ها و تلقی عموم از واقعیت خارجی ، شکل دهد؟

فرض اصلی این نظریه این است که بین ساعات تماشای تلویزیون بر واقعیت­پنداری در برنامه­های تلویزیونی ارتباط مستقیم وجود دارد، یعنی بینندگانی که ساعات زیادی را در روز به تماشای تلویزیون می­نشینند، اطلاعات و ایده­هایی را آموزش دیده، آن­ها را طبقه بندی کرده و تحت تأثیر در معرض رسانه بودن چیزی را تولید می­کنند که پرورش نامیده می­شود.

جرج گرنبر(واضع نظریه کاشت) معتقد است درس­هایی که ما در دوران کودکی از تلویزیون می­آموزیم، احتمالاً پایه­هایی برای جهان­بینی وسیع­تر می­گردند. گرنبر مدعی است که میان تماشای تلویزیون و اظهار نظر در مورد واقعیت های دنیا رابطه وجود دارد و تماشاگران پرمصرف تلویزیون نسبت به واقعیات زندگی با بینندگان کم مصرف اختلاف نظر دارند.

این نظریه معتقد است که تلویزیون در بلند مدت موجب تأثیر در جهان بینی و نظام ارزشی بینندگان پرمصرف خود می_­شود و به آن­ها نگرش تلویزیونی واحد در مورد واقعیات می­بخشد در واقع نظریه گرنبر با تفاوت قائل شدن بین مخاطب عادی و پرمصرف، تأثیر زیاد تلویزیون بر مخاطب پر مصرف را اثبات می­کند.

تلویزیون منبع معنا داری از ارزش­های عمومی، عقاید و دیدگاهاست. نظریه کاشت یا گسترش برای ارائه الگویی از تحلیل، بیان شده­است؛ تا نشان­دهنده تأثیر بلند مدت رسانه­هایی باشد که اثاثاً در سطح برداشت اجتماعی، عمل می­کنند.

این نظریه در ادامه با انتقادی روبرو شد. گرنبر نیز در واکنش به انتقادات، در این نظریه تجدید نظر کرده و عناصری رابه آن افزود. در تجدید نظری که توسط گرنبر در این نظریه رخ داد، وی دو مفهوم متداول و تشدید را به این نظریه افزود. تلویزیون دیدگاهی مشابه را در میان بینندگان پر مصرف از گروه­های مختلف اجتماعی، گسترش می­دهد.

 او این تأثیر تلویزیون را متداول­سازی نامید . بنظر گرنبر، اثر تشدید بر بینندگان زمانی رخ می­دهد که آنچه در تلویزیون می­بینند ، با تجربه­های آن­ها در زندگی تشابه دارد.

با این مفاهیم این واقعیت­ها در نظر گرفته می­شود که تماشای بیش از حد تلویزیون برای گروه­های اجتماعی مختلف نتایج متفاوتی دارد.

با افزودن این دو مفهوم، نظریه کاشت، دیگرمدعی اثر هم­سان و سراسری تلویزیون برهمه تماشاگران پر مصرف نیست؛ بلکه ادعای نظریه این است که، تلویزیون با متغیرهای دیگر در تعامل قرار می­گیرد؛ به شیوه­ایی که تماشای تلویزیون بر بعضی از گروه­های فرعی اثری قوی گذاشته و بر بعضی دیگر تأثیری نخواهد­داشت. بر اساس این تجدید نظر، صرف پرمصرف بودن مخاطب، موجب تأثیر فراوان تلویزیون بر مخاطب و تغییر باورهای او نخواهد­شد بلکه متغیر­های محیطی نیز در این اثرگذاری نقش ایفا می­کنند. نظریه­ها را باید به عنوان ابزار نگاه کنیم، هر نظریه معایا و مزایایی دارد، بنابراین باید ببینیم که یک نظریه در کجا می­تواند کاربرد داشته­باشد. اگرچه انتقاداتی به نظریه کاشت مطرح شده که تا حدودی هم درست است؛ اما این به معنای آن نیست که این نظریه بی­فایده است؛ چراکه نظریه کاشت ویژگی­هایی دارد که آن را از سایر نظریه­های علوم ارتباطات متمایز می­کند.

  این نظریه به اثرات درازمدت و اثراتی  که بصورت ناآگاهانه در افراد شکل می­گیرد، اشاره دارد؛ بنابر­این اگر از تلویزیون زیاد استفاده شود و افراد بر تماشای آن مراقبت نداشته باشند، بسیاری از نتایجی که این نظریه در مورد فرآیند شکل­گیری  فرهنگ؛ به ویژه درمورد کودکان گرفته است، می تواند درست باشد.

با توجه به اینکه هم اکنون انحصار ((کاشت)) از دست تلویزیون خارج شده و فرهنگ سازان جهانی، ابزارهای بسیار متنوع تری همچون اینترنت، بازی های رایانه­ای و شبکه­های ماهواره­ای دیجیتال را نیز در اختیار دارند.

  بدیهی است ارتباط تأثیر و تلقی ذهنی القا شده از سوی این رسانه­ها با حرکت جامعه، از واقعیت دنیای خود، به سوی واقعیتی که تلویزیون­ها، رسانه­ها، وبگاه­ها و بازی­های رایانه­ای طبق امیال برنامه ریزان پشت پرده آن­ها نشان می­دهند؛ باید مورد توجه برنامه ریزان کشور قرار گیرد.

مدیریت تربیت آموزش و پژوهش پایگاه دریایی بوشهر