از قدیم گفته اند هر آمدنی رفتنی دارد پس هر خودرویی که یک روز روی خط تولید قرار گرفته، روزی هم باید به دلایل مختلفی تولید آن متوقف شود. مهم‌ترین دلیلی که باعث توقف تولید یک خودرو می‌شود، قدیمی شدن پلتفرم و طراحی است، به طوری که دیگر امکان رعایت استانداردهای روز ایمنی و زیست محیطی وجود نداشته باشد و همچنین شکل و شمایلش نتواند خریداران را جذب کند. دلیل دیگری که می‌تواند مدیران خودروسازی‌ها را مجاب به توقف تولید یک خودرو کند، سودآور نبودن آن است. در این حالت خودرو باعث ضرر و زیان شرکت‌های تولیدکننده می شود و تراز مالی آن ها را منفی می کند. توقف تولید خودرو در کشورهای پیشرفته معمولا به سرعت اتفاق می‌افتد،  به همین دلیل هر چند سال یک بار با نسل‌های جدیدی از محصولات این خودروسازان با ظاهر و مشخصات فنی و آپشن‌های جدید رو به رو می شویم در حالی که این اتفاق در خودروسازی های داخلی ما بر عکس است و شاهد تولید محصولاتی تا چهار دهه، آن هم با کمترین تغییرات بوده ایم البته در مواردی شاهد این بوده ایم که خودروسازهای داخلی هم مجبور به توقف تولید برخی محصولات شان شده اند. به تازگی مدیرعامل ایران خودرو خبر از توقف تولید سمند و پژو 405 در روزهای آینده داده است. البته پیش از این هم خبرهایی مبنی بر توقف تولید تیبا و ساینا تا آخر سال مطرح بوده است. به همین دلیل نگاهی انداخته ایم به تعدادی از خودروهای تولید خودروسازهای داخلی که پیش از این، تولید آن ها متوقف شده است و همچنین به دلایل این توقف تولید پرداخته ایم.

پیکان: ۱۳۴۶ – ۱۳۸۴

پیکان نقطه عطف صنعت خودروی ایران است و تاریخ خودرو در ایران را به پیش و پس از پیکان تقسیم می‌کنند. برادران خیامی پلتفرم و حق امتیاز «ارو» را از کمپانی روتس انگلیس خریدند و در سال ۱۳۴۶ آن را با نام پیکان در کارخانه ایران ناسیونال تولید کردند و به بازار فرستادند. قیمت متناسب این خودرو، باعث شد تا بیشتر مردم توانایی خرید آن را داشته باشند. مدل‌های مختلفی از این خودرو مثل پیکان جوانان، پیکان وانت، پیکان دولوکس، پیکان استیشن و پیکان کار ساخته شد. در طول چهار دهه‌ای که ایران ناسیونال و بعدها، ایران خودرو پیکان را می‌ساختند، کمترین تغییری نداشت، تا این که سرانجام در سال ۱۳۸۴ برای همیشه به تاریخ پیوست و پراید که حدود 12 سال از تولیدش می گذشت جای پیکان را در زندگی مردم گرفت.

پراید: ۱۳۷۲ – ۱۳۹۹

پراید بعد از پیکان پرفروش‌ترین و معروف‌ترین خودروی تاریخ ایران است. سدان و هاچبک جمع و جور شهری از سال ۱۳۷۲ توسط سایپا، دومین خودروساز بزرگ کشور تولید و عرضه شد. محصول خودروساز کره‌ای کیا موتورز نسبت به خودروهای آن زمان بازار ایران طراحی جدیدتری داشت و همین طور دارای مشخصات فنی بهتری بود. این عوامل در کنار قیمت مناسب، پراید را به بهترین گزینه برای قشر متوسط تبدیل کرد؛ اما پراید نیز همان رویه‌ای را در پیش گرفت که پیکان سال‌ها قبل رفته بود. این خودرو در طول 30سالی که توسط سایپا تولید می‌شد، تغییرات کمی پیدا کرد و سرانجام بعد از جنجال‌هایی بر سر ضعف ایمنی در تیر ماه ۹۹ تولید آن متوقف شد. با این حال سایپا ۱۵۱ که مدل وانت پراید است همچنان به بازار عرضه می‌شود و هنوز هم بیشترین خودرویی که می شود در خیابان های شهر دید همین پراید است که قرار بود تیبا جایگزین این خودرو باشد.

پژو 405 : ۱۳۶۹ – 1401

یکی از مسن ترین خودروهای کشور بالاخره قرار است تولیدش متوقف شود. بعد از جنگ تحمیلی پژو ۴۰۵ اولین محصول صنعت خودروی ایران بود و به سرعت به پرفروش‌ترین خودروی صندوق دار بزرگ کشور تبدیل شد. تیپ‌های مختلفی از این خودروی فرانسوی به دست مشتریان ایرانی رسید که از مهم‌ترین آن ها می‌توان به تیپ‌های GLX و GLI و SLX اشاره کرد. البته در برهه ای هم ایران خودرو با ترکیب اتاق پژو و موتور پیکان، خودروهایی با نام های پژو روآ و پژو RD  ساخت. یکی از مهم ترین موضوعاتی که درباره پژو 405 مطرح است، مصرف بالای این خودروست که گفته می شود بیش از 10 لیتر در هر 100 کیلومتر مصرف می کند که نسبت به میانگین مصرف خودروهای جهانی تقریبا 2 برابر است. صحبت از حذف پژو 405 از سال ها پیش مطرح بود و در سال 1399 تولید تیپ GLX آن متوقف شد اما همچنان تیپ های دیگر آن در کشور تولید می شود یعنی این خودرو حدود 32 سال در کشور با کمترین تغییرات در حال تولید است. قائم مقام اجرایی ایران‌خودرو گفته است خلاء ناشی از توقف پژو 405 با خودروهای دیگری نظیر پارس و رانا پلاس جبران خواهد شد.

سمند: ۱۳۸۲ – ۱۴۰۱

سمند از سال 1381 در کارخانه ایران خودرو روی پلتفرم پژو ۴۰۵ ساخته شد و عنوان اولین خودروی ملی را از آن خود کرد. این خودرو قرار بود جایگزین پیکان و پراید شود اما در زمان ورود به بازار قیمت خیلی بیشتری پیدا کرد و اصلا نتوانست جای این دو خودرو را که پیش از این تولیدشان متوقف شده بود، بگیرد. اولین خودروی ملی ایران تیپ‌های مختلفی شامل سمند X7، سمند EL، سمند سریر، سمند SE، سمند LX و سمند سورن دارد که هم اینک فقط LX و سورن روی خط تولید باقی مانده‌اند. انواع سمند از همان اولین تیپ تا آخرین مدل، فرم و شکل یکسان خود را حفظ کرد و فقط تغییرات جزئی در جلوپنجره، چراغ‌ها و سپرها و همین طور کابین داشته و البته برخلاف همه جای دنیا که هر چه زمان می گذرد خودروهای با کیفیت تری تولید می شوند مجله خودرو مدعی شده مدل‌های قدیمی سمند پیشرانه‌های قوی‌تر و کم‌مصرف‌تری داشته اند. قرار است سمند سورن پلاس جایگزین خودروهای سمند باشد.

تیبا: ۱۳۸۸ – ۱۴۰۱

تیبا دومین خودروی ملی کشور و اولین خودروی ملی سایپاست که مدل صندوق دار آن از سال ۱۳۸۸ تولید و عرضه شد. این خودرو در ابتدا مینیاتور نام داشت و روی پلتفرم ارتقا یافته پراید ساخته شد البته موتور قوی‌تر و بدنه مقاوم‌تری از هم‌خانواده قدیمی خود دارد. سدان جمع و جور سایپا دارای چهار تیپ بود که از سال ۱۳۹۶ فقط تیپ SX به مشتریان فروخته می‌شود. تیبا ۲ با بدنه هاچبک از سال ۱۳۹۲ به فهرست محصولات سایپا اضافه شد که فقط صندوق ندارد. با توجه به صحبت‌های مدیران خودروسازی کشور، تیبا یکی از خودروهای پلتفرم قدیمی است که به آخر عمر خود رسیده و گفته می شود تا آخر امسال تولید آن متوقف می‌شود. بر اساس گفته ها شاهین، خودروی جایگزین تیبا خواهد.

ساینا: ۱۳۹۵ – ۱۴۰۱

ساینا سومین خودروی ملی است که بعد از عرضه موفق تیبای صندوق دار و تیبا ۲ به بازار خودرو معرفی شد. قرار بود ساینا فاصله بین تیبا و پژو ۴۰۵ را پر کند و به همین دلیل این محصول قیمت بیشتری از تیبا دارد. ساینا روی همان پلتفرم ارتقایافته پراید ساخته شد و مشخصات فنی آن با تیبا یکسان است. در سال ۹۷ ساینای اتوماتیک، به عنوان اولین خودروی داخلی با گیربکس اتومات به بازار آمد و سال ۹۹ شاهد ساینا پلاس با ظاهر تیپ EX و آپشن‌های تیپ S بودیم. پلتفرم قدیمی و همچنین نداشتن امکان ارتقا از دلایلی است که برای توقف تولید ساینا مطرح می شود. از خودروی آریا که قرار است از سال 1402 تولید شود به عنوان جایگزین ساینا نام برده می شود.

توقف تولید به دلیل ایمنی یا زیان ده بودن؟ 

     اگرچه توقف تولید محصولات این چنینی گام رو به جلویی است و  مسئولان خودروسازی، پایین بودن کیفیت و ایمنی این خودروها را علت اصلی توقف تولید آن ها عنوان می‌کنند اما برخی کارشناسان معتقدند این موضوع بهانه‌ای است تا خودروهای قدیمی با ظاهری جدید و قیمتی بالاتر به دست مصرف‌کنندگان برسد. به عنوان مثال درحالی که وزیر صمت علت توقف تولید تیبا، سمند و پژو 405 را ضعف پلتفرم این خودروها برای ارتقای کیفی آن ها می‌داند، تولید پژو پارس که دارای پلتفرم مشابه سمند و پژو 405 است، بدون محدودیت ادامه دارد. از سوی دیگر پراید وانت 151 با وجود گذشت سه سال از توقف تولید پراید، همچنان تولید می‌شود و حتی سایپا در هفته‌های گذشته دور تازه‌ای از فروش این محصول را آغاز کرده است. با این حال نگاهی به صورت‌های مالی غول خودروسازی کشور حاکی از آن است خودروهایی که قرار است از خط تولید ایران خودرو خارج شوند سهم مهمی در زیان انباشته این شرکت دارند. مقایسه درآمد عملیاتی و بهای تمام شده محصولات ایران خودرو در سال گذشته نشان می‌دهد خانواده پژو 405 و پژو 206 بیشترین میزان زیان را در بین محصولات این خودروساز به خود اختصاص داده‌اند. به عبارتی دیگر، تولید 405 نه‌تنها برای ایران خودرو سودی به همراه نداشته بلکه حدود 30 درصد زیان ده هم بوده است.

خداحافظی کم‌‌درآمدها با خودرو!

شاید همان مرداد 99 که میلیون‌ها ایرانی با پراید خداحافظی کردند، می‌شد نتیجه گرفت که کم‌درآمدها دیر یا زود باید باآرزوی خرید خودروی سواری خداحافظی کنند. طرح مسئولان وزارت صنعت برای توقف تولید پراید در آن سال، شاید به کاهش تلفات حوادث جاده‌ای منجر شده باشد اما هیچ‌گاه به جایگزین شدن خودرویی ارزان‌تر، زیباتر و ایمن‌تر، منجر نشد. این روزها هم قرار است برخی خودروهای ارزان قیمت دیگر تولیدشان متوقف شود و جایگزین هایی که به جای آن ها در بازار ارائه می شوند، اختلاف قیمت چند ده میلیونی با خودروهایی دارند که اکنون تولید می شوند و این یعنی آرزوی رسیدن خانواده های کم درآمد به خودرو بیش از پیش دست نیافتنی تر می شود. آن طور که سخنگوی وزارت صمت می‌گوید قرار است پس از توقف تولید تیبا، ساینا و سمند خودروهای آریا، شاهین و سمند سورن پلاس جایگزین آن ها شوند و جایگزین پژو 405 هم رانا پلاس خواهد بود که در جدول داده شده می توانید قیمت آن ها را باهم مقایسه کنید./ خراسان