جامعه بشری به همان پیمانه که در تکنولوژی و دسترسی به رسانه های متعدد و اطلاعات گسترده موفقیت کسب نموده است، استقبال از آزادی بیان نیز یکی از افتخارات و شاه کارهای معاصر بشری محسوب می گردد. آزادی بیان نه تنها در زمینه رشد رسانه ها موثر بوده است بلکه بازتابی از رشد دانش و اندیشه انسانی بشری نیز دارد. درج آزادی بیان در اعلامیه جهانی حقوق بشر و منشور سازمان ملل و قوانین اساسی بسیاری از کشورها نشان از آن دارد که واقعا جامعه بشری وارد مرحله ای کاملا نوینی گردیده است. آنچه در شرایط کنونی جامعه بشری را با وجود نابرابری های گسترده و خشونت های روز افزون تلطیف می بخشد مواردی چون آزادی بیان است. در پرتو آزادی بیان انسانیت انسان تلجی یافته و زمینه پرواز و بالندگی را دارد. انسان بدون اندیشه انسان نیست. چنان فرد و جامعه ای ممکن است در عرصه اقتصادی و قدرت سیاسی اشباع شده باشد اما وقتی آزادی بیان در آن جامعه وجود نداشته باشد یا فرد نتواند باورهای خود را بدون هراس و در آزادی کامل بیان دارد، چنان جامعه ای و فردی در واقع از وضعیت مطلوب انسانی فاصله بسیار دارد. بدین جهت است که می توان گفت آزادی بیان یکی از زیباترین و قابل احترام ویژه دست آوردهای بشری بر مبنای رشد اندیشه و فکر انسان در دوران معاصر بشمار آورد. 

اما به رغم این امیدواری ها و خوش بینی ها نباید از یاد برد که هنوز جامعه بشری تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله بسیار و راه طولانی را پیش روی دارد. هم چنین چالش ها و ناهمواری های گوناگونی برای رسیدن به هدف والا بعنوان تهدیدهای بالفعل و بالقوه وجود دارد. 

آزادی بیان هرچند به عنوان یک آرمان و ارزش انسانی در جهان پذیرفته شده است اما در چگونگی رعایت و تحقق آن همه جوامع یکسان نیستند. 

چنانچه در مورد بسیاری از ارزش های دیگر بشری نیز چنین است. بنابراین در ارتباط با آزادی بیان و رعایت آن جوامع مختلف، وضعیت متفاوتی را دارند. هرجامعه به تناسب رشد سیاسی و اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از ارزش های چون آزادی بیان استقبال نموده و آن را رعایت می نماید. 

در این مورد موضع گیری و عملکرد حکومت ها بسیار مهم و تعیین کننده می باشد. زیرا در کشورهای توسعه نیافته و آلوده به شیوه های دیکتاتورمآبانه پذیرفتن و رعایت ارزش هایی چون آزادی بیان ساده نبوده و با چالش ها و موانع جدی تری روبرو می باشند.

 شاید به همین جهت است که هرسال به مناسبت روزجهانی مطبوعات آزاد مسئله آزادی بیان بحث بر انگیز بوده و برخی از حکومت ها دوست ندارند که چنین مسایلی بصورت جدی و گسترده مطرح گردد. هم چنین نهادهای فعال در عرصه رسانه ها واطلاع رسانی و ترویج ارزش های انسانی و مدنی نسبت به تهدیدهای موجود برای آزادی بیان و فعالیت آزاد مطبوعات و رسانه ها اظهار نگرانی می نمایند. آنان برای بهبود بخشیدن به وضعیت موجود پیش نهادات و تاکیدهای جدی را مطرح می سازند. 

حال اگر مسئله آزادی بیان را در افغانستان مورد توجه قرار دهیم بحث موضوع عینی تر خواهد شد. 

با سقوط طالبان از اریکه قدرت یکی از دست آوردهای جدی و درخشان سال های گذشته را آزادی بیان و حضور گسترده رسانه ها و فعالیت وسیع مطبوعات در کشور می باشد. این رسانه ها و مطبوعات از پایتخت تا دور ترین نقاط کشور را شامل می شود. افغانستان اگر در هر زمینه و موضوعی دست آورد قابل توجه و ارائه نداشته باشد در زمینه آزادی فعالیت رسانه ها و مطبوعات و نیز آزادی بیان در جایگاه قابل اعتبار قرار دارد. اما این مسئله هرگز به معنای آن نبوده و نیست که وضعیت کاملا مطلوب است. زیرا با وجود توصیفی که در باب آزادی بیان و حضور رسانه ها در کشور و چرخش اطلاعات آزاد و نشر مطبوعات آزاد بیان شد این واقعیت را نیز باید گفت که هنوز نیز موانع و تهدیدهای جدی برای آزادی بیان و نشر مطبوعات آزاد و فعالیت رسانه ها وجود دارد. اما در کلیت قضیه آزادی بیان و تعدد رسانه ها و نشر مطبوعات آزاد در کشور قابل کتمان نیست.

همانطور که گفته شد نگرانی در مورد رعایت دقیق آزادی بیان و رسانه ها و چرخش اطلاعات آزاد دغدغه بسیاری از انسان های عصر به شمار می رود، این مسئله در مورد افغانستان نیز قابل تعمیم بوده و اتفاقا از اهمیت و دشواری ویژه برخوردار می باشد. در شرایط کنونی می توان به جرأت گفت که افغانستان چنین آزادی را برای نخستین بار است که تجربه می نماید. طبیعی به نظر می رسد که چنین تجربه ای تازه در بستر نه کاملا فراهم با چالش ها و محدودیت های جدی روبرو باشد. زیرا مناسبات جدید هنوز در منظومه فکری و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی کشور بخوبی نهادینه نگردیده است. این که چرا آزادی بیان و بستر فعالیت رسانه های آزاد با خطر مواجه گردیده و چرا نگرانی ها و تهدیدها هنوز وجود دارد بحث مفصل و دامنه داری است. اما این مسئله هم یک واقعیت نامطلوب است که باید فهمیده شود. مواردی که آزادی بیان و نقش رسانه ها را در کشور با تهدید و یا نگرانی روبرو می سازد عبارتند از: عدم شکل گیری ساختار اجتماعی بصورت متعادل، پایین بودن سطح سواد و آگاهی جامعه، فساد گسترده در ساختارهای اداری و مدیریتی کشور، فقر و بیکاری گسترده، ناامنی های روبه افزایش، عدم استقلال کامل و واقعی رسانه ها از وابستگی حامیان مالی شان، وجود نوعی روحیه مرکز گرایی و روش های استبدادگرایانه در نگرش و روش حکومتگران.

 به همین جهت است به همان میزانی که نشانه ها و علایم نابسامانی در کشور بنابه دلایلی روبه فزونی است، نگرانی ها در مورد تهدید و محدودیت راجع به آزادی بیان و فعالیت رسانه ها و چرخش آزادانه اطلاعات در کشور نیز رو به افزایش است. چنانچه مرکز دیده بان رسانه های کشور این واقعیت ناگوار را بر اساس یک گزارش بیان می دارد.

 بربنیاد گزارش این نهاد در میان سال ۲۰۱۴ الی ۲۰۱۵ میزان خشونت علیه خبرنگاران افزایش پنجاه درصدی را نشان می‌دهد. هم چنین براساس همین گزارش در طول یک سال گذشته بیش از یک‌ صدوپنج مورد خشونت علیه خبرنگاران به ثبت رسیده است. 

بیان واقعیت های یاد شده و چالش های فهرست تاکید می دارد که حکومت بعنوان مرجع رسمی تامین حقوق شهروندان و متعهد به تامین آزادی بیان و حمایت از رسانه های آزاد و چرخش آزاد اطلاعات و نیز سایر نهادهای رسمی و خصوصی و به ویژه نهادهای مدنی برای حراست از آزادی بیان و حقوق شهروندی در عرصه دسترسی به معلومات کوشش و جدیت بیشتری را به خرج دهند.