فضای مجازی، سرزمین عجایب بی در و پیکری است که خلوت حیات بسیاری از ما را به حیاط خلوت مدیران شبکههای اجتماعی تبدیل کرده است. کاربران با دنیایی به ظاهر نامحدود و آزاد رو به رو هستند، اما در واقع این فضای مجازی است که در مدیریت فضای مزاجی ما آزاد است: تا آنجا که برای ما و فرزندانمان قانون و محدودیت تعیین می کنند و اگر مطلب یا عکسی منتشر کنیم که آن ها خوششان نیاید، کرکره صفحه تان را پایین می کشند! در نقد شبکه های اجتماعی نیز مثل سایر پدیده ها و رسانه های جدید با پاسخی کلیشه ای از این دست مواجه می شویم که مردم، بسته به سطح فکر و فرهنگ خود از این ابزارها می توانند هم استفاده مثبت کنند و هم منفی؛ این عبارت کلیشه ای، بهانه ای برای ولنگاری و عدم مدیریت و سیاست گذاری دقیق و سنجیده فضای مجازی در ایران است!

این در حالی است که به قول مارشال مک لوهان، رسانه، خودش پیام است. این یک حقیقت است و نمی توان کتمان کرد که هر رسانه وارداتی، اخلاق و مرام خاص خودش را هم اعمال می کند. هرچقدر هم که خوبان به خوبی از شبکه های اجتماعی استفاده کنند اما شبکه های مجازی باز هم فرهنگ خودشان را به گروه هایی از جامعه که تاثیرپذیرتر هستند، تحمیل می کنند. در این میان، برخی از شبکه های اجتماعی همچون اینستاگرام و به تازگی لایکی، به واسطه تصویرمحوری، و قابلیت های خاصی که در انتشار عکس و فیلم دارند، بیشتر و عمیق تر می توانند کودکان و نوجوانان را در خود غرق کنند.

 اتفاقات منفی در فضای مجازی فقط به محتویات غیر اخلاقی محدود نیست، بلکه این فضا به جولانگاهی برای کلاهبرداران اقتصادی هم تبدیل شده است. یکی از موارد شکایت در محاکم قضایی و انتظامی،  هک شدن صفحات شخصی افراد و درخواست پول به نام صاحبان حساب هاست. حتی در خبرها خواندیم که پای برخی از مافیاهای شرط بندی و قماربازی نیز در لایوهای فضای مجازی در میان است. برخی از به اصطلاح شاخ های اینستاگرامی، در جهت تبلیغ برای این گونه سایت ها اقدام به برگزاری لایو می کنند. سایت هایی که یک سرشان نیز فساد و پولشویی است.

 طی ماه های اخیر و با گسترش شیوع ویروس کرونا و لاجرم تاکید بر ماندن حداکثری در خانه و عدم حضور بچه ها  در مدارس و مراکز مختلف، ارتباط کودکان و نوجوانان با شبکه های اجتماعی و فضای مجازی، پیش از گذشته شده است.

 اما این اتفاق چه تاثیراتی بر شخصیت نونهالان دارد؟

سال ها قبل یک آسیب اجتماعی در کشورمان وجود داشت به نام فرار از خانه که مسئله بسیار مهمی برای خانواده ها بود و گاهی با چالش های جدی در این زمینه مواجه می شدیم؛

 حال امروز باید ببینیم که پاسخ پدر و مادرها در برابر این گزاره که ”فرزندانتان به شبکه های اجتماعی فرار می کنند؟“چیست؟ در حقیقت، در خانه هستند اما به این شبکه ها فرار می کنند. مثل شبکه اجتماعی جدیدی که با نام لایکی در بین کودکان و نوجوانان ما فراگیر شد، اگر نیمه شبی به آن مراجعه کنید کودکان کم سن و سالی را می بینید که در وضعیت نامناسبی حرف هایی می زنند و فعالیت خاصی دارند که اصلا زیبنده فرهنگ ما نیست.

آیا امکان نظارت والدین بر مصرف اینترنت کودکان وجود دارد یا خیر؟

خیلی از این اپلیکیشن ها قابلیت کنترل دارد. حتی برای بچه ای که تازه با گوگل آشنا شده است می توانید محدودیت سنی تعریف کنید. این روزها صحبت از سواد رسانه ای زیاد می شود اما به نظر می رسد باید به تربیت رسانه ای فکر کنیم. همان طور که پدر و مادرهای امروزی بر تربیت غذایی کودکانشان حساس هستند در این شئون نیز باید حساس باشند. چیزی که ما در لایکی میبینیم وندالیسم یا آنارشیسم است. البته نمی خواهیم وجوه سرگرمی در خانواده ها را کتمان کنیم؛ هر خانواده ای باید شادی داشته باشد

اما یک اما بزرگ وجود دارد و آن هم این است که کجا و چگونه؟

مدیریت تربیت آموزش و پژوهش پایگاه دریایی بوشهر