خاک پوست زمین است که پر از زخم ، چین و چروک های هزار ساله و آسیب هایی که اخیرا توسط انسان و طبیعت در آن ایجاد شده است. برخی از این زخم ها غیرقابل درمان هستند  مانند انقراض گونه ها، در حالی که برخی دیگر سلامت و امنیت غذایی را به خطر می اندازند که در نهایت سلامتی 3/2 میلیارد نفر از ساکنان جهان را تحت شعاع قرار می­دهد. خاکی که آلوده شده و میوه و سبزیجات ما در آن رشد کند، با ورود به زنجیره غذایی، بر سلامت اجزای اصلی این زنجیره شامل گیاه، دام و انسان اثرات نامطلوبی بر جای می­گذارند و تهدیدی بزرگ برای جامعه محسوب می­شود، در نتیجه زمان رسیدگی به آنچه در زیر پاهای ما قرار دارد فرا رسیده است.

آلودگی خاک چیست؟

خاک در هر جنبه ای از زندگی شامل غذا، آب، هوا و سلامت نقش دارد. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین می زند که تولید 95 درصد غذای ما به صورت مستقیم و غیر مستقیم با خاک در ارتباط است. اگرچه آلودگی خاک به سادگی آلودگی اقیانوس ها با پلاستیک قابل مشاهده و درک نیست اما اغلب آثار بلند مدت بر سلامت انسان و محیط زیست دارد. آلودگی خاک در کل دنیا به ویژه در کلان­شهرها و شهرهای صنعتی یکی از مشکلات عمده است. به گفته فائو، فعالیت های انسان دلیل اصلی آلودگی خاک است و مشکل در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران  به دلیل دفع بی برنامه فاضلاب تصفیه نشده ،  آب فاضلاب تصفیه نشده، پساب های صنعتی و روش های کشاورزی وابسته به استفاده از علف کش ها و آفت کش ها و کشت بیش از حد می توانند به ساختار خاک آسیب رسانده و باکتری های مفید خاک را از بین ببرند. شهرنشینی پوشش گیاهی خاک را از بین می برد، طی روند ساخت و ساز خاک را فشرده می کند، در زهکشی خاک تداخل ایجاد می کند و می تواند موجب شکل‌گیری رواناب های سطحی شود ، چرای بیش از حد، و جنگل‌زدایی نیز تهدیدات جدی برای خاک ایجاد می کنند که در نهایت به تنوع زیستی زمین آسیب می­رساند  و سلامتی انسان را به ویژه از طریق غذا به خطر می­اندازد. بنابر گزارش فائو، براساس نرخ فعلی تخریب خاک، یک سوم خاک جهان از بین رفته که ظرفیت نسل های آینده برای تامین بیشتر نیازهای اولیه خود را تهدید می­کند.  علاوه بر این امکان احیای آن چنان کند است که ایجاد یک لایه 1 سانتی متری خاک قابل کشت 1000 سال طول می کشد.

عواقب آلودگی خاک

مواد سمی رسوب شده در سطح زمین به سلامتی و رفاه ما آسیب می رسانند و بر کیفیت غذا ، آب و هوا تأثیر می گذارند. مهمترین اثرات آلودگی خاک با توجه  گزارشات IPBES  و FAO زیر نشان داده شده است:

آسیب به سلامتی

اگر غلظت آلاینده­ها در خاک بیشتر از ظرفیت خاک شود، این آلاینده ها به بخش های دیگر محیط زیست، مانند زنجیره غذایی، نفوذ می کنند. در نهایت، آلودگی خاک به واسطه کاهش بازده و کیفیت محصول بر امنیت غذایی تاثیر می گذارد، به این معنی که موجودات زنده از جمله انسان ها به منابع غذایی سالم و ایمن کم و کمتری دسترسی خواهند داشت. خاک آلوده به عناصر خطرناک مانند سرب، کادمیوم، آفت کش ها یا محصولات دارویی، مانند مختل کننده های غدد درون ریز، می تواند خطر بیماری های مزمن از جمله مشکلات قلبی و سرطان را افزایش دهد. بنابر گزارشی که در سال 2017 توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا منتشر شد، سرب به هر مقداری می تواند برای کودکان مضر باشد. آنتی بیوتیک ها نیز می توانند در خاک نفوذ کرده و به شکل‌گیری باکتری های مقاوم در برابر دارو کمک کنند. بنابر گزارشی که توسط مجمع جهانی اقتصاد منتشر شد، هر ساله 700 هزار مرگ با باکتری های مقاوم در برابر آنتی بیوتیک ها پیوند خورده اند و کارشناسان انتظار دارند این آمار افزایش یابد.

 تغییرات اقلیمی

در دهه اول قرن 21 ، تخریب خاک بین 3.6 تا 4.4 میلیارد تن CO₂ در جو آزاد کرد.

آلودگی آب و هوا

تخریب خاک بر کیفیت هوا و آب ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه تأثیر می گذارد.

آوارگی جمعیت

تخریب خاک و تغییرات آب و هوایی بین 50 تا 700 میلیون نفر را تا سال 2050 به مهاجرت سوق خواهد داد.

 انقراض گونه ها

آلودگی خاک یکی از دلایل اصلی است که می تواند ششمین رویداد انقراض جمعی در تاریخ را به وجود آورد - جمعیت مهره داران زمینی بین سالهای 1970 و 2012 ، 38 درصد کاهش یافت -.

بیابان زایی

تعداد ساکنان در خشک ترین مناطق زمین می تواند 45٪ از جمعیت جهان را در سال 2050 تشکیل دهد ، در حالی که مناطق تالاب جهان طی سه قرن گذشته از نظر اندازه 87٪ کاهش یافته است.

 اثر اقتصادی

پیش بینی می شود که خسارات اقتصادی جهانی ناشی از تخریب خاک بیش از 10 درصد تولید ناخالص داخلی سالانه جهان باشد.

راه حل هایی برای کاهش آلودگی خاک

آلودگی خاک یک مشکل پیچیده است اما انتخاب های روزانه ما اثر بزرگی بر کاهش آلودگی خاک دارند. اگر ما بازیافت، کاهش مصرف و استفاده مجدد از آیتم ها را به جای خرید محصولات جدید مد نظر قرار دهیم، مقدار ضایعاتی که می توانند به اماکن دفن زباله، یکی از منابع اصلی آلودگی خاک، وارد شوند را کاهش می دهیم. همچنین، کمپوست خانگی تولید کنیم  و داروها را در مکان های مجاز برای این منظور دور بریزیم همچنین به عنوان یک جامعه می توانیم برای اعمال کنترل دقیق‌تر بر فعالیت های صنعتی و میزان انتشار گازها و ضایعات مضر و استفاده از الگوی سازگار با محیط زیست فشار بیشتری بر دولت های محلی و منطقه ای وارد کنیم.همچنین می توان از سازمان ها و صنایعی که از روش های کشت و تولید پایدار و غیر سمی استفاده می کنند، پشتیبانی کرد.

ما برای کاهش فروپاشی سلامت انسان و همچنین محافظت از محیط زیست نیازمند مراقبت از خاک خود هستیم.