استان بوشهر به‌عنوان یکی از مناطق گرم و کم‌آب کشور، در سال‌های اخیر شاهد افزایش پروژه‌های سدسازی بوده است. معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای بوشهر اعلام کرد که چهار سد در حال اجرا و پنج سد در مرحله مطالعاتی قرار دارند. این در حالی است که سوالات و نگرانی‌های جدی درباره توجیه اقتصادی، زیست‌محیطی و اثربخشی این پروژه‌ها مطرح شده است.
به گفته جمشید تویل، سدهای دشت پلنگ، دالکی، دهرود و باهوش در حال ساخت هستند و سدهای دره‌گپ، رجدون، چهارروستایی، کلاکل و کاردانه در مراحل مطالعاتی قرار دارند. این پروژه‌ها قرار است بخشی از نیاز آبی منطقه را تأمین کنند، اما آیا این هدف محقق می‌شود؟
بنا به برخی گزارش‌ها، مافیای سدسازی در کشور نقش پررنگی در تعریف پروژه‌ها دارد. این مافیا با تعریف پروژه‌هایی که در برخی موارد برای مردم فایده‌ای ندارند، منابع مالی عظیمی را به سمت خود جذب می‌کند. در حالی که بسیاری از این سدها، به دلیل کاهش نزولات جوی، ظرفیت آبگیری کامل را ندارند.
میزان نزولات جوی سالانه کشور حدود ۴۰۰ میلیارد مترمکعب است، در حالی که ظرفیت سدهای موجود ۶۰۰ میلیارد مترمکعب اعلام شده است. این عدم تناسب، سوالات جدی درباره لزوم سدسازی‌های جدید ایجاد کرده است.
ایران به‌عنوان کشوری خشک و نیمه‌خشک با دمای بالا، یکی از بالاترین نرخ‌های تبخیر آب را دارد. ذخیره حجم وسیعی از آب در سدها، به‌ویژه در مناطق جنوبی، منجر به تبخیر قابل‌توجه می‌شود. در حالی که روش‌های سنتی مانند قنات و آبخوان‌داری در گذشته کارآمدی بیشتری داشته‌اند.
یکی از اهداف سدسازی، تولید برق است. اما ایران به دلیل تابش مداوم خورشید و وزش باد در برخی مناطق، ظرفیت بالایی برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی دارد. حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند جایگزین مناسبی برای استحصال برق از سدها باشد.
سدسازی‌های جدید، با توجه به کسری بودجه گسترده کشور، هزینه‌های سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند. هر پروژه سدسازی ممکن است بین ۵ تا ۲۰ سال در جداول بودجه باقی بماند و منابع مالی زیادی را جذب کند. در حالی که پروژه‌های اولویت‌دار استان بوشهر، مانند اتصال به خطوط ریلی، تکمیل تصفیه‌خانه‌ها و مدیریت پسماندها، به دلیل کمبود منابع مالی، به کندی پیش می‌روند.
سدسازی‌های بی‌رویه منجر به خشک شدن رودخانه‌های پایین‌دست، تغییر اکوسیستم‌های دریایی و دگرگونی اقلیم مناطق اطراف سدها شده است. کاهش ورودی آب به دریا، بر تعادل زیست‌محیطی تأثیر منفی گذاشته و مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.
یکی از مهم‌ترین نیازها، حسابرسی عملیاتی سدهای موجود است. به‌عنوان مثال، آیا سد رییس‌علی دلواری که سال‌ها از ساخت آن می‌گذرد، توانسته به اهداف اولیه خود دست یابد؟
با توجه به این ملاحظات، ضرورت بازنگری اساسی در روند سدسازی‌های جدید استان بوشهر احساس می‌شود. به‌جای صرف منابع مالی در پروژه‌های فاقد توجیه کافی، باید به سمت مدیریت بهینه منابع آبی، توسعه روش‌های نوین ذخیره‌سازی و تقویت زیرساخت‌های اساسی استان حرکت کرد.
41.62
965
13
13
