معرفی پنج کتاب برای علاقه مندان به دنیای تئاتر و نمایشی همراه با سحر رستمیان 

نشریه دریاکنار به معرفی پنج اثر ( کتاب ) در حوزه هنری نمایشی و تئاتر پرداخته است‌. این پنج کتاب را همراه با بازیگر و کارشناس هنرهای نمایشی و تئاتر سرکار خانم " سحر رستمیان" معرفی و بررسی خواهیم کرد.

۱- کتاب ( آموزش بازیگری قرن بیستم ) 

این کتاب شامل چند مقاله در باب بازیگری و اساتید بزرگ این حرفه می‌باشد. در قرن بیستم با اضافه شدن شخصی در مقام کارگردان به نمایش و همچنین تحقیق و پژوهش افرادی مانند استانیسلاوسکی درباره ی بازیگری ، این حرفه دچار تحولی اساسی شد و به صورت تخصصی تر و حرفه ای تر دنبال شد. استانیسلاوسکی ، مه‌یرهولد ، ژاک کوپو و میخائیل چخوف از جمله اساتیدی هستند که در این کتاب به آن ها پرداخته می‌شود. قسمتی از کتاب را که درباره ی میخائیل چخوف و نگاه او به تخیل و تمرکز بازیگر می‌باشد با هم می‌خوانیم :

” در کار روی تخیل ، وظیفه ی بازیگر این است که به جای صرفا یک خبال پرداز منفعل ، یک عضو فعال باشد و دنیای تخیل را به روی صحنه ببرد و به آن زندگی بخشد. به نظر چخوف ، برای این منظور ، بازیگر باید نوعی حس سازندگی هنرمندانه را در خود پرورش دهد و این میسر نمی‌شود مگر با مطاله ی آثار برجسته ی گذشتگان و تغییر دادن خیال‌پردازانه ی جنبه های خاص آن ها. چه طور می شد اگر لبخند مونالیزا کمی واضح تر می بود؟ چه طور می شد اگر هملت کلادیوس را در حین دعا کردن می‌کشت؟ با این پرسش ها ، بازیگر شروع می ‌کند به پرورش نوعی درک قواعد کمپچوزیسیون ، و این درک در انتخاب های او کاملا موثر خواهد بود.”

۲- کتاب ( راهنمای عملی نمایشنامه نویسی ) 

راهنمای عملی نمایشنامه نویسی همان طور که از نامش پیداست تمرکزش بر روی تمرین محور بودن و عملی بودن کتاب است و برای هر نویسنده ای با هر سطحی از آشنایی با نوشتن مناسب است. نوئل گرگ ،نویسنده ی کتاب، در مقدمه اش بر اهمیت عملگرایی در نوشتن تاکید میکند و حتی تئوری لازم برای نوشتن را هم در قالب تمرین به خواننده آموزش می‌دهد. جایگاه نویسنده را نه در مقابل تخته ی وایت بوردی پر از نکاتی درباره ی ساختار شناسی نمایشنامه میداند و نه در حال خواندن کتابی مملو از نکات تئوری و اتفاقا از نویسندگان می‌خواهد که بنویسند و در حین تمرین بیاموزند. گرگ نمایش را تجربه ی کنترل شده ای می داند که دارد در آزمایشگاه اتفاق می افتد و بازیگران عناصر شیمایی این تجربه هستند که در موقعیت های مختلف کنار هم قرار میگیرند و باهم واکنش می دهند. مخاطب را هم بیننده ی منفعل این تجربه نمیداند و معتقد است او هم در این تجربه دخیل است ؛ همان طور که تماشاگران تئاتری در اتریش که درباره ی تبانی کشورشان با هیتلر بود ، نمایش را از آن جایی که علاقه ای نداشتند آن خاطره را به یاد بیاورند نپذیرفتند.

نوئل گرگ از زبان یکی از همکارانش نقل میکند که وقتی از او تاثیری که تئاتر بر جهان ما میتواند بگذارد را پرسیدند او در جواب گفته که تئاتر می تواند هوا را آشفته کند! تئاتر شاید نتواند جهان را به هم بریزد اما می تواند ما را آشفته کند ، به هم بریزد و حول مساله ای وادار به اندیشیدن کند. گرگ کتابش را دستورالعملی مطلق نمیداند بلکه نوعی راهنمای الهام بخش برای نویسندگان میداند.

راهنمای عملی نمایشنامه نویسی نوشته ی نوئل گرگ ، به ترجمه ی علی اکبر علیزاد توسط نشر بیدگل به چاپ رسیده و پیشنهاد ویژه کتاب هشت برای کسانی‌ست که می‌خواهند نمایشنامه نویسی را آغاز کنند.

۳- کتاب ( نوشتن برای تئاتر ) 

جانت نیپ‌ریس در این کتاب به انتقال تجربیات خودش در قالب شانزده فصل می‌پردازد. “نوشتن برای تئاتر” کتاب مناسبی برای شروع نمایشنامه نویسی است و می‌تواند تکمیل کننده ی کتاب ر اهنمای عملی نمایشنامه نویسی نوئل گرگ باشد. این کتاب که نوشته ی جانت نیپ ریس است ، توسط نشر افراز به چاپ رسیده و برای علاقه‌مندان به نوشتن منتشر شده است.

۴- کتاب ( نوشتن با تنفس آغاز می شود ) 

این کتاب تمرین هایی را برای پرورش نویسنده گرد هم آورده است. تمریناتی که به نویسنده کمک می کند بر ابزار نوشتنش مسلط شود. لرن هرینگ نویسنده ی “نوشتن با تنفس آغاز می‌شود” می‌گوید این کتاب ، کتابی نیست که خواننده لزوما بخواهد آن را از اول تا آخر به ترتیب خواند ؛ بلکه می‌تواند هر زمان به هر بخشی از کتاب که نیاز داشت برود و تمریناتش را انجام دهد.

به عنوان مثال در بخشی از کتاب به نام “شخصیت پردازی ، پرسش عمیق” نوشته است:

“برای ساخت شخصیت های ساختی عمیق ، کسی لازم است که میل داشته باشد به کشف در درون خودش بپردازد. شخصیت های شما نیازمند کار درونی اند به همان عمقی که خودتان برای خودتان انجام می‌دهید. رنگ چشمی که به شخصیت‌تان می‌دهید به او وجود و ماهیت نمیدهد. شغل داشتن برایشان زندگی نمی‌شود. برخی شخصیت ها متفکر و درونگرا هستند. برخی حتی سطح رویی زندگی‌شان را نمی‌خراشند. داستان ها همه نوعی را در خود دارند چون انسان ها از همه نوعی هستند”

و سپس برای این بخش تمریناتی ارائه می‌کند که دو نمونه ی آن ها را در این جا می‌آوریم :

” ۱. یک روز با لباس شخصیتتان بیرون بیایید. خود را جای او بگذارید. به حرکت فکر کنید. به وضعیت های او. به فرم جنبش او. به تماس های چشمی. ببینید وقتی لباس های کسی دیگر را به تن کرده اید چه طور با شما برخورد می‌کنند.

۲. از دیدگاه یکی از شخصیت‌هایتان مونولوگی بنویسید که این طوری شروع بشود ” من فکر میکنم …”. بعد صحنه ای بنویسید که همین شخصیت بر خلاف چیزی که قبلا ادعا کرده در آن رفتار کند. “

این کتاب که نوشته ی لرن هرینگ و ترجمه ی حمید هاشمی است توسط نشر بیدگل به چاپ رسیده است و پیشنهاد ویژه ی کتاب هشت برای تمام علاقه‌مندان به نویسندگی است.

۵- کتاب ( شیوه فنی نمایشنامه‌خوانی ؛ از پایان تا آغاز و از آغاز تا پایان )

از مهم ترین کار هایی که باید کارگردان برای تولید اثرش انجام دهد ، تحلیل نمایشنامه است. رسیدن به زیرلایه های متن و کنش های اصلی و محتوای نمایشنامه راهگشای سیر تمرینات و اجرای نمایش می‌شود. این کتاب برای کارگردانان ، نویسندگان ، بازیگران و حتی خوانندگان نمایشنامه مفید است. شیوه فنی نمایشنامه‌خوانی در رسیدن به نقاط پنهانی نمایشنامه و تحلیل متن به خواننده کمک می‌کند. دیوید بال با تحلیل نمایشنامه ی هملت ، کتاب را پیش‌ می‌برد و همین مثال محور بودن کتاب نکات ذکر شده را ملموس تر می‌کند. او معتقد است که اتفاقات و کنش های نمایشنامه مانند مهره های دومینو به هم برخورد می‌کنند و هر کدامشان باعث رخداد بعدی می‌شود ؛ از این رو در این کتاب این مهره های دومینوی نمایشنامه ی هملت شکسپیر را پیدا می‌کند و از آغاز تا پایان و بالعکس از پایان تا آغاز روند پیشروی آن ها را بررسی می‌کند.

شیوه فنی نمایشنامه‌خوانی از سری مطالعات برای اجرای نشر بیدگل می‌باشد که توسط محمود کریمی حکاک به فارسی ترجمه شده است. دیوید بال در مقدمه ی کتاب می‌گوید : ” برای یک فرد شاغل در تئاتر این که چه چیزی باعث به وجود آمدن تیک تاک ساعت می‌شود مهم تر است از اینکه بداند ساعت چند است! همانطور که باید بداند دلیل حرف نزدن روح پدر هملت تا صحنه ی پنجم نمایشنامه چیست؟” نویسنده با تاکید بر روابط علت و معلولی نمایشنامه کلید ارزشمندی را به خواننده میدهد که به وسیله ی آن میتواند از متن نمایش به اجرای آن برسد.

ویژه نامه نوروزی ۱۴۰۲