نظم جدید منطقه با سفر پوتین و اردوغان به تهران

رؤسای جمهور روسیه و ترکیه برای حضور در نشست سه‌جانبه امروز (سه‌شنبه) به تهران سفر می‌کنند تا دیدگاه‌های خود را درباره پرونده سوریه هماهنگ و از تنش بیشتر در منطقه جلوگیری کنند. نشستی که دولت ترکیه را در سوریه در مسیری قرار می‌دهد که تهران-مسکو آن را ریل‌گذاری کرده‌اند.

حضور پوتین در تهران که در بحبوحه جنگ اوکراین و پس از سفر بایدن به منطقه انجام می‌شود نشان می‌دهد که روس‌ها تلاش می‌کنند مناسبات خود را با ایران تقویت کرده و ابتکار عمل منطقه‌ای را به دست بگیرند و اجازه جولان به امریکا و متحدانش ندهند. نوزدهمین دور مذاکرات آستانه درباره بررسی بحران سوریه امروز (سه‌شنبه) در تهران برگزار می‌شود و ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، رؤسای جمهور روسیه و ترکیه هم به تهران سفر می‌کنند تا درباره اوضاع کنونی سوریه با یکدیگر رایزنی کنند. این نشست در حالی برگزار می‌شود که ترکیه در هفته‌های اخیر بار‌ها اعلام کرده که قصد دارد عملیاتی را در شمال سوریه انجام دهد و نگرانی‌ها نسبت به تشدید تنش‌ها افزایش یافته است. به گزارش روزنامه وال‌استریت‌ژورنال، به گفته فئودور لوکیانوف، مدیر هیئت مشاوره کرملین در سیاست خارجی و دفاعی، مسکو در این دیدار تأکید خواهد کرد که به‌رغم مشغولیت در جنگ اوکراین، همچنان بازیگر کلیدی در سوریه خواهد ماند. این روزنامه نوشته است: «ترکیه به‌عنوان میزبان دو دور مذاکرات شکست‌خورده روسیه و اوکراین، قصد دارد از این ملاقات برای اصرار بر انجام عملیات علیه کرد‌های شمال سوریه استفاده کند.» گفته می‌شود در نشست تهران در مورد تحولات اخیر در سوریه و مبارزه با تروریسم از جمله علیه داعش و «پ. ک. ک» و بازگشت داوطلبانه پناهجویان سوری به سوریه گفتگو کنند. ترکیه قصد دارد روسیه و ایران را برای انجام عملیات خود در سوریه متقاعد کند، اما روس‌ها پیش‌تر به هرگونه ماجراجویی جدید آنکارا در خاک سوریه هشدار داده‌اند. دولت ایران هم که میزبان این نشست است پیش از این درباره هرگونه تنش‌زایی با آغاز این عملیات و افزایش بی‌ثباتی در سوریه هشدار داده است. خبرگزاری فرانسه نوشت: این سه کشور که دیدگاه‌های متفاوتی درباره سوریه دارند قصد دارند در نشست تهران دیدگاه‌های خود را هماهنگ کنند از تنش و بی‌ثباتی بیشتر در منطقه جلوگیری کنند. روسیه، ترکیه و ایران در سال‌های اخیر مذاکراتی را درباره سوریه به عنوان بخشی از «روند صلح آستانه» برای پایان دادن به بیش از ۱۱ سال درگیری در این کشور خاورمیانه برگزار کرده‌اند. هرچند ۱۸ دور برگزاری مذاکرات درباره سوریه تاکنون نتایج ملموسی در پی نداشته است، اما رؤسای سه کشور تلاش می‌کنند از افزایش تنش‌ها در سوریه در برهه کنونی جلوگیری کنند. دیدار روز سه شنبه همچنین باعث خواهد شد اردوغان اولین دیدار چهره به چهره خود را با رئیس‌جمهور روسیه از زمان آغاز عملیات ویژه نظامی مسکو در اوکراین برگزار کند. رئیس‌جمهور ترکیه پیش از این بار‌ها خواستار دیدار با پوتین برای کمک به حل و فصل تنش‌های جهانی از زمان آغاز جنگ در اوکراین بوده است. دفتر ریاست جمهوری ترکیه روز یک شنبه خبر داد که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه درصدد است در جریان سفر دوروزه خود به تهران با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه دیدار دوجانبه داشته باشد.
در صورتی که توافقات مهم و نتیجه‌بخشی در این نشست اتخاذ شود، می‌تواند با همگرایی بین روس‌ها و ایران، نفوذ غربی‌ها را در سوریه کاهش داده و نقش ایران را به عنوان بازیگری فعال در سوریه بیش از پیش تقویت کند. اگرچه بررسی اوضاع سوریه مهم‌ترین بحث در نشست سه‌جانبه تهران است، اما باتوجه به تحولات جهانی و به خصوص جنگ اوکراین در ماه‌های اخیر احتمالاً گفتگو بر سر مسائل جهانی هم در این دیدار‌ها مطرح خواهد شد.
سفر مهم پوتین به تهران
با توجه به اینکه روسیه چند ماهی است درگیر جنگ اوکراین است، بنابراین فعالیت‌های خود را در میدان سوریه تا حدی کاهش داده است و به همین منظور ایران به عنوان حامی دولت دمشق، می‌تواند در این میان نقش مهمی را بازی کند. همچنین از آنجا که روابط رژیم صهیونیستی و روسیه نیز به دلیل بحران اوکراین تیره شده است، ایران و روسیه سعی دارند با تحرکات صهیونیست‌ها در سوریه مقابله کنند. از سوی دیگر، با توجه به اینکه سفر پوتین به تهران چند روز پس از سفر رئیس جمهور امریکا به منطقه انجام می‌شود، برخی رسانه‌ها حضور پوتین را به مثابه یارگیری در منطقه برای مقابله با سیاست‌های غرب و متحدانش می‌دانند و سعی دارند اینگونه وانمود کنند که ایران در تحولات منطقه تابع سیاست‌های مسکو است و از خود اراده‌ای ندارد، اما روابط روسیه و ایران در یک دهه گذشته نشان می‌دهد که روابط دو کشور چه در سطح اقتصادی و چه روابط سیاسی و همکاری در میدان سوریه، در حد اتحاد استراتژیک بوده است و با روابطی که امریکا با شیوخ عربی دارد، خیلی متفاوت است.
نقش راهبردی دولت سیزدهم
نشست سه‌جانبه تهران در ادامه سیاست‌های راهبردی دولت سیزدهم با نگاه به شرق و توسعه مناسبات با همسایگان انجام می‌شود و نقش برجسته ایران در کنترل بحران‌های منطقه را به خوبی نشان می‌دهد، همچنان که در ماه‌های اخیر بسیاری از مقامات ارشد کشور‌های منطقه به تهران سفر و مناسبات خود را با ایران تقویت کردند که از جایگاه ژئوپلتیکی ایران در منطقه حکایت دارد. از زمان شروع به‌کار دولت سیزدهم، تجارت بین ایران و کشور‌های منطقه افزایش یافته و تعاملات دوجانبه روسیه با کشورمان نیز به مراتب گسترده‌تر از قبل شده است و حتی با امضای قانون تجارت آزاد بین اوراسیا و ایران، در آینده همکاری‌های تجاری بین دو طرف تقویت خواهد شد. باتوجه به اینکه کریدور شمال- جنوب ایران اخیراً راه‌اندازی شده است، کشور‌های منطقه به انتقال کالا‌های خود از مسیر‌های ریلی و جاده‌ای ایران تمایل پیدا کرده‌اند. تقویت مناسبات ایران با کشور‌های منطقه و روسیه درحالی است که امریکا و غربی‌ها تلاش می‌کنند تحریم‌های تهران و مسکو را افزایش دهند و این دو متحد را در عرصه جهانی منزوی کنند، اما این سناریو‌ها با شکست مواجه شده است و کشور‌ها دیگر مثل گذشته از واشنگتن حرف‌شنوی ندارند. توسعه تراز تجاری ایران با کشور‌های منطقه نشان می‌دهد که سیاست فشار حداکثری امریکا علیه ایران دیگر کارایی خود را از دست داده است و ادامه آن بیشتر به ضرر خود غربی‌ها است. همچنین در هفته‌های اخیر روسیه و ایران مواضع خود را بر سر مسئله برجام هماهنگ کرده‌اند و دو طرف سعی می‌کنند تحریم‌های غرب را خنثی کنند.