تاریخچه ساعت مارکار، نقطه وسط ایران

شهرداری یزد در سال ۱۳۱۳ برای گرامی داشت حکیم فردوسی شاعر بزرگ ایران، بنایی را به نام او ساخت. این بنا ابتدا در میدان پهلوی یزد قرار داشت. ولی بعد از مدتی، با مکان آن ایراد گرفتند و خواستند آن را ویران کنند. در نهایت در سال ۱۳۱۵، محل ساخت ساعت فردوسی مشخص شد و آن را در میدان مارکار یزد بنا کردند. ساعت فردوسی در سال ۱۳۲۱ تکمیل شد. از آنجا که ساعت توسط “پشوتن‌جی دوسابایی مارکار” ساخته شده بود، به افتخار او، نام ساعت را به مارکار تغییر دادند و همین نام را همه می شناسند.

ساعت مارکار یک ساعت عمومی است که در شهر یزد قرار دارد. این ساعت نقطه وسط ایران است و به همین خاطر از آن به عنوان مرکز کشور نام برده می شود. این ساعت در کنار مجموعه مارکار در میدان مارکار یزد ساخته شده است. این مجموعه شامل بناهای دیگری هم هست که یک مدرسه و یک پرورشگاه را در بر می گیرد. این بناها را پشوتن‌جی دوسابایی مارکار که یک زرتشتی اهل هند بود، با پول خودش بنا کرده است. او یک خیر بود که این مجموعه ها را در یزد احداث کرده است و مردم یزد به عنوان احترام، نام او را بر روی این مجموعه نوشته اند.

معماری ساعت مارکار

ساعت مارکار که به عنوان نقطه وسط ایران نیز شناخته می شود، یک ساعت عمومی است که در شهر یزد وجود دارد. این ساعت مربع شکل است و ارتفاعش چهار متر است. این ساعت از سه قسمت پایه، بدنه و کلاهک تشکیل شده است. شهر یزد و به ویژه میدان مارکار (جایی که ساعت مارکار است) مرکز ایران است از نظر جغرافیایی. مردم این شهر فکر می کنند که وقتی بنا را خراب کردند، طلا در آن پنهان بود. ولی هنوز هیچ دلیلی برای این حرف ندارند و فقط یک خیال است. ساخت این ساعت هفت سال زمان برد. بعضی منابع می گویند که هزینه های تعمیر و نگهداری این مجموعه بناها هنوز از پول خیر زرتشتی که بنا را ساخته بود، پرداخت می شود.

حکاکی های ساعت مارکار به عنوان نقطه وسط ایران

روی بدنه ساعت مارکار، اشعاری نوشته شده است. این اشعار را یک شاعر محلی سروده است. در ادامه مطلب، این اشعار را می خوانید:

چرخش اول بیت ها و در چرخش دوم مصرع ها ملاک هستند.این ابیات عبارتند از:

ز فردوسی اکنون سخن یاد گیر                    سخن های پاکیزه و دلپذی

بزرگی سراسر به گفتار نیست                  دوصد گفته چون نیم کردار نیست

به داد و دهش دل توانگر کنید                         ز آزادگی بر سر افسر کنید

جز از نیکنامی و فرهنگ و داد                     ز رفتار گیتی نگیرید یاد

مصرع اول: چون به سعی و اهتمام مارکار  مصرع دوم: گشت در این برج ساعت برقرار

مصرع سوم: :روح فردوسی پی تاریخ گفت  مصرع چهارم: شادم از کردار نیک مارکار

روی بدنه ساعت مارکار به عنوان نقطه وسط ایران، حکاکی های دیگری هم هست که درباره قدمت و سازنده ساعت اطلاعات می دهند. سازنده ساعت پشوتن‌جی دوسابایی مارکار بوده است. روی بدنه ساعت، حروفی شبه ابجد هست که نشان می دهند ساعت ۱۳:۲۰ بوده وقتی کار ساخت آن تمام شده است. چیز جالب این است که عقربه های ساعت بر خلاف حرکت ماشین ها حرکت می کنند.

طبق گفته مدیر کل میراث فرهنگی یزد:‌ ساعت ماکار هر هفته یک بار کوک می شود. موتور این ساعت بعد از ۷۰ سال هم هنوز سالم است و برای کوک کردن آن باید از پله های داخل ساعت به بالای برج رفت. ساعت ماکار یک اثر تاریخی است که در فهرست آثار ملی شهر یزد ثبت شده است.

چگونه به نقطه وسط ایران برویم؟

اگر می خواهید این بنای تاریخی را در یزد ببینید، باید به جایی که بلوار بسیج و خیابان آیت الله کاشانی به هم می رسند بروید. آنجا میدان و ساعت ماکار را خواهید دید. می توانید در نقطه وسط ایران در یزد ایستاده و از دیدن آن لذت ببرید.

جمع بندی ساعت مارکار نقطه وسط ایران

ساعت مارکار یزد، یکی از قدیمی ‌ترین و تاریخی ‌ترین برج ‌‌های ساعت در ایران است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این ساعت عمومی و باشکوه در میدان مارکار یزد، یعنی دقیقا نقطه وسط ایران قرار دارد. این ساعت به اشعار و حروف ابجد اسرار سازنده و سال ساخت آن را بصورت رمز بیان کرده است. این ساعت به یادگار حکیم فردوسی شاعر بزرگ ایران، در سال ۱۳۱۳ شروع به ساخت شد. اما پس از مخالفت ‌هایی با محل قرارگیری آن، در سال ۱۳۱۵ به میدان مارکار منتقل شد. در تاریخ ۴ آبان ۱۳۲۱ ساخت ساعت فردوسی (مارکار) به پایان رسید.

سازنده این ساعت پشوتن‌جی دوسابایی مارکار بوده است که از زرتشتیان ساکن هند بود. او با هزینه خودش، مجموعه‌ ای شامل دبیرستان، پرورشگاه و برج ساعت را در یزد احداث کرده است. هنوز هم هزینه ‌های جاری این مجموعه ‌ها از محل وقف او پرداخت می ‌شود.

بر روی بدنه برج، اشعاری از شاعر بومی به نام ناصر حک شده است که با حرکت عقربه ‌های ساعت خوانده می ‌شود. در چرخش اول باید بیت ‌ها و در چرخش دوم مصرع ‌ها را دنبال کرد. همچنین حروف ابجد روی بدنه نشان دهنده زمان به اتمام رسیدن ساخت ساعت است. ساعت مارکار هفته‌ای یکبار کوک می ‌زند. موتور این ساعت که توسط شرکت ج.اسمیث و پسران انگلستان ساخته شده است، بعد از حدود ۸۰ سال هم هنوز سالم است.