دکتر فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات حوزه مشق:

کتاب‌ها برای چاپ و نشر فرآیندهای متفاوت و گاه مشابهی را پشت سر می‌گذارند. اگر چه نخستین مرحله تولید هر کتابی به نوشتن آن مربوط می‌شود، اما به صرف نوشتن نمی‌توان به چاپ و نشر کتاب دل بست. فیپا یکی از مراحلی است که هر کتاب می‌بایست پشت بگذارد تا برای چاپ آماده شود. فرقی نمی‌کند کتاب الکترونیک باشد یا کتاب فیزیکی، در هر صورت، دریافت فیپا الزامی است. هر چند ممکن است پذیرش این باور که کتاب‌های الکترونیک نیز نیازمند عبور از مرحله فیپا باشند برای برخی افراد دشوار است، اما هیچ کتابی نمی‌تواند بدون دریافت فیپا منتشر شود. پس اگر قصد تألیف یا ترجمه کتاب را دارید، لازم است که حتما کتاب شما فیپا داشته باشد. فیپا چیست؟ مراحل دریافت آن چیست؟

در این مطلب، هر آنچه باید در مورد فیپا و مراحل دریافت آن بدانید برای‌تان خواهیم گفت.

فیپا چیست؟

اگر گذرتان به کتابخانه‌های بزرگ افتاده باشد، حتماً با پدیده طبقه‌بندی و فهرست‌نویسی در این کتاب‌خانه‌ها آشنا هستید. کتابدارهای کتابخانه‌های بزرگ معمولاً بعد از دریافت تقاضای شما برای دریافت کتاب، به راحتی آن را از میان مخزن حاوی انبوه هزاران جلدی کتاب پیدا می‌کنند و برای‌تان می‌آورند.

هیچ‌وقت فکر کرده‌اید که چطور ممکن است کتاب‌ها را با چنان نظمی کنار هم قرار داد که بتوان در زمان لازم به کتاب دسترسی پیدا کرد؟

واقعیت این است اطلاعات مورد نیاز برای دسته‌بندی کردن کتاب‌ها از آنچه در فیپای هر کتاب درج شده استخراج می‌شود.

فیپا در واقع شناسنامه حرفه‌ای کتاب است که تمامی مشخصات کتاب از جمله مشخصات نویسنده و مترجم ، سال تولد (و مرگ)، قطع (اندازه) کتاب، سال و نوبت انتشار، دسته‌بندی موضوعی و … همه را با یک فرمت مشخص در خود جای داده‌است. فیپای هر کتاب معمولاً در صفحه نخست (فهرست یا شناسنامه) کتاب جای دارد.

 مترجم (یا نماینده قانونی آنها) می‌بایست با مراجعه به مرکز اسناد کتابخانه ملی برای دریافت فیپا اقدام می‌کردند. انجام این کار مستلزم رفت و آمد چند‌باره افراد بود و سبب اتلاف وقت می‌شد. برای کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از اتلاف وقت از سال ۱۳۸۶ صدور فیپا به صورت الکترونیک آغاز شد.

در روش جدید تمامی پدید‌آورندگان می‌توانند از طریق سایت مرکز اسناد و کتاب‌خانه ملی کشور درخواست اخذ فیپا برای آثارشان را ارسال و آن را دریافت کنند.

برای دریافت فیپا چه باید کرد؟

برای دریافت فیپا، لازم است متن کتاب (‌در صورتی که کتاب عکس باشد تصاویر صفحات) را در اختیار کارشناسان صدور فیپا قرار دهید. این کار را می‌توانید در قالب فایل WORD یا سند PDF انجام دهید. این کار به صورت الکترونیک و با ارسال محتوا انجام خواهد شد.

فراموش نکنید که در مورد کتاب‌های ترجمه می‌بایست تمام صفحات کتاب اصلی (مأخذ ترجمه) را اسکن کنید و به همراه متن ترجمه شده ارسال کنید.

مدارک شناسایی نویسندگان مترجمان و یا پدید آورندگان کتاب نیز از جمله مدارکی است که برای دریافت فیپا می‌بایست ارسال نمایید.

مدت زمان لازم برای صدور فیپا

بعد از ارسال مدارک و اسناد درخواست‌شده، صدور فیپا بین ۳ تا ۱۲ روز، بسته به نوع کتاب، طول خواهد کشید. کتاب‌های چاپ نخست بیشترین زمان انتظار (۱۲ روز) را دارند. پس از آن کتاب‌هایی که ناشر آن تغییر کرده است، یعنی قبلاً از سوی یک ناشر منتشر شده و هم‌اینک ناشر دیگری درخواست انتشار دارد، ۵ روز در صف دریافت فیپا خواهند بود. کتاب‌های تجدید چاپ فقط ۳ روز در انتظار دریافت فیپا خواهند ماند.

سخن آخر

تا به این‌جا آموختید که فیپا چیست و چگونه می‌توانید آن را دریافت کنید. انتشار هیچ کتابی، اعم از کتاب تألیفی و ترجمه، بدون دریافت فیپا ممکن نیست. دریافت فیپا برای آثاری که در قالب کتاب منتشر می شوند الزامی است و احتمالاً مانع از سرقت‌های ادبی خواهد شد، اما به خاطر داشته باشید که لازم است تا از محتوایی که تولید کرده‌اید به خوبی محافظت کنید و آن را به راحتی در اختیار افراد قرار ندهید.

فیپا چیست؟

اگر گذرتان به کتابخانه‌های بزرگ افتاده باشد، حتماً با پدیده طبقه‌بندی و فهرست‌نویسی در این کتاب‌خانه‌ها آشنا هستید. کتابدارهای کتابخانه‌های بزرگ معمولاً بعد از دریافت تقاضای شما برای دریافت کتاب، به راحتی آن را از میان مخزن حاوی انبوه هزاران جلدی کتاب پیدا می‌کنند و برای‌تان می‌آورند.

مرجع صدور فیپا کجاست؟

فیپا را گاهی فهرست‌نویسی پیش از انتشار نیز می‌نامند. سازمان اسناد و کتاب‌خانه‌ملی کشور یگانه مرجع برای صدور فیپا در کشور ما است. این نهاد موظف است بدون دریافت هزینه برای تمامی کتاب‌ها پیش از انتشار فیپا صادر کند. نکته این‌که انتشار کتاب بدون دریافت فیپا امکان‌پذیر نیست، از همین رو تمامی ناشران نویسندگان و مترجمان مکلف به دریافت فیپا برای کتاب‌هایشان هستند.