در آیین خاتمه یکصد و دهمین پروژه توسعه خوشه‌های کسب و کار کشور که روز چهارشنبه با حضور علی رسولیان در بوشهر برگزار شد، پروژه خوشه صنعتی فرآوری آبزیان بوشهر با پایان مرحله توسعه‌ خوشه‌ای خود، به‌صورت رسمی به شبکه فراگیر خوشه واگذار شد.

از ۵۲۶ خوشه کسب و کار شناسایی شده توسط سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در سطح کشور، تا کنون ۱۱۰ پروژه توسعه خوشه‌ای خاتمه و به شبکه فراگیر خوشه واگذار شده است.

همچنین در همین مدت ۱۸۲ پروژه امکان سنجی توسعه خوشه‌ای خاتمه یافته و ۱۵ پروژه نیز در ۱۳ استان کشور در دست اجرا می‌باشد.

از میان پروژه‌های توسعه خوشه‌ای در دست اجرا نیز ۵ مورد در مرحله مطالعه شناختی و ۳۲مورد در مرحله پیاده سازی است.

امروزه توسعه خوشه‌های صنعتی نقش‌ بارز و محوری در سیاست‌های اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه ‌یافته و درحال توسعه ایفا می‌کند. اگر رویکردهای گذشته تمرکز بیشتری بر اقتصاد کلان و همین‌ طور بنگاه‌های بزرگ داشته‌اند، اینک کسب و کارهای خرد و کوچک، احساس مسئولیت نسبت به افزایش قابلیت رقابت این واحدها، بهبود ارتباطات شبکه‌ای، تأکید بر حمایت‌های غیرمستقیم،‌ ترکیب رقابت و همکاری به منظور تقویت یادگیری و نوآوری، ارتقاء سطح همکاری واحدهای کوچک و بزرگ و تقویت مثلث همکاری "خوشه‌ها"، "دولت" و "دانشگاه‌ها" مورد تأکید و توجه بیشتری قرار می‌گیرد.

بیش از سه دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه‌ها، به‌عنوان یک راهبرد نوین مورد توجه برنامه‌ریزان و سیاستگذاران کشورهای صنعتی و درحال توسعه قرار گرفته است. سازمان‌های بین‌المللی همچون سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) نیز طرح‌های متعددی را از طریق توسعه خوشه‌های صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت کرده‌اند و در ۱۵ سال گذشته نیز توجه به صنایع کوچک و متوسط و توسعه خوشه‌های صنعتی در داخل کشور توسط سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران با جدیت پیاده سازی و اجرا شده است.

"خوشه کسب و کار" به واحدهای کسب و کار متمرکز در یک منطقه جغرافیایی که با همکاری و تکمیل فعالیت‌های یکدیگر، محصولات و یا خدمات مشابه و یا مشترکی را تولید و ارائه کرده و از چالش‌ها و فرصت‌های مشترکی نیز برخوردارند، اطلاق می‌شود.

خوشه‌های کسب و کار می‌توانند در هریک از زیربخش‌های تولیدی، صنعتی، خدماتی، کشاورزی، هنری و صنایع دستی فعال باشند. به زنجیره فعالیت‌های ارزش آفرین قابل انجام از مرحله شکل گیری تا طراحی، تولید، انبارش، حمل و نقل، بازاریابی، فروش و مصرف یک کالا یا خدمت "زنجیره ارزش در یک خوشه کسب و کار" گفته می‌شود. توسعه خوشه کسب و کار مستلزم توسعه تمامی حلقه‌های زنجیره ارزش است.

"شبکه کسب و کار" نیز به مجموعه‌ای از واحدهای کسب و کار اطلاق می‌شود که برای مواجهه با مشکلی مشترک و یا استفاده از فرصتی مشترک با هم همکاری نمایند. شبکه‌ها به دو شکل "ثبت شده" و "ثبت نشده" وجود دارند. شبکه‌ها معمولاً به‌صورت ثبت نشده شکل گرفته و در صورت اقتضاء در قالب انجمن، تعاونی، کنسرسیوم، شرکت سهامی و ... ثبت می‌شوند.

همچنین "شبکه فراگیر" به شبکه بزرگ حاصل از ائتلاف و همکاری شبکه‌های متعدد موجود در یک خوشه اطلاق می‌شود که می‌تواند در درازمدت نقش رهبری و نمایندگی خوشه را ایفا نماید. "ارائه دهندگان خدمات توسعه کسب و کار" نیز شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی هستند که خدمات مورد نیاز بنگاه‌های تولیدی درون خوشه‌ها را در حوزه‌های متعدد کسب و کار، از جمله تأمین مواد اولیه، تأمین مالی، بهبود منابع انسانی، بهبود فنآوری، بازاریابی و ... ارائه می‌نمایند.

"توسعه خوشه‌های کسب و کار" فرآیندی ۳ تا ۵ ساله است که طی آن ظرفیت‌های موجود در خوشه، از طریق توانمند سازی پایا و معطوف به استفاده از فرصت‌های محیطی شکوفا می‌شود. ارتقاء سطح سرمایه اجتماعی و توسعه و بسط شبکه‌های کسب و کار در درون خوشه از محوری‌ترین فعالیت‌ها در این فرآیند شناخته می‌شوند.

"شناسایی خوشه‌های کسب و کار"، فرآیندی را شامل می‌شود که در نتیجه آن، تمامی تجمع‌های کسب و کاری قابل توسعه با استفاده از مدل توسعه خوشه‌ای، در یک منطقه، استان و یا کشور شناسایی و احصاءمی‌شود و بر اساس آن، اطلاعات اولیه و پایه درخصوص خوشه‌های موجود گردآوری می‌شود. به خوشه‌هایی که در نتیجه این فرآیند شناسایی می‌شوند، اصطلاحاً "خوشه‌های شناسایی شده" گفته می‌شود.

"امکان سنجی توسعه خوشه‌های کسب و کار" نیز به فرآیندی اطلاق می‌شود که در نتیجه آن، توجیه پذیری توسعه یک خوشه شناسایی شده، مشخص می‌شود. این امکان سنجی از چهار منظر اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و اجرایی صورت می‌پذیرد. توجیه پذیر بودن توسعه یک خوشه، یکی از شروط اساسی آغاز پروژه توسعه خوشه‌ای برای آن خوشه محسوب می‌شود.

به منظور "اجرای فرآیند توسعه خوشه کسب و کار"، پروژه توسعه خوشه توسط سازمان کارگزار توسعه خوشه با انتخاب عامل توسعه خوشه و در چارچوب یک قرارداد مشخص و در قالب فازهای کلی، شامل: مطالعه شناختی، اعتماد سازی، تدوین سند برنامه عمل، پیاده سازی و خروج عامل توسعه به اجرا درمی‌آید. این فازها غیرقابل تفکیک بوده و به‌عنوان بخش‌های اصلی پروژه توسعه خوشه‌ای محسوب می‌شوند.

صنعت شیلات به‌عنوان یکی از مزیت‌ها و فرصت‌های سرمایه ‌گذاری استان بوشهر با دارا بودن موقعیت و مزیت‌های ژئو استراتژیک در کشور و منطقه، مرز دریایی طولانی با دریا و شکل‌گیری و ایجاد بنگاه‌های کسب و کار در بخش‌های مختلف زنجیره تولید اعم از تولید، فرآوری و آبزی پروری تا صادرات محسوب می‌شود.

طرح امکان سنجی خوشه کسب و کار فرآوری آبزیان بوشهر در سال‌های ۱۳۹۳-۱۳۹۲ صورت گرفت. مزیت تمرکز مکانی بیش از ۳۰۰ واحد پرورش، تکثیر، عمل آوری، فرآوری و خدماتی با تولیدات متنوع آبزیان، سرمایه قابل ملاحظه بخش خصوصی در این حوزه، مناسب بودن بازار فروش در سطح بین‌المللی با توسعه خوشه‌ای و اشتغال بالا و پایدار در این حوزه، معاونت صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر را به انجام مطالعه توسعه خوشه‌ای برای این صنعت ترغیب نمود. از این رو این خوشه پس از خرما به‌عنوان دومین خوشه دارای قابلیت رشد و توسعه در استان بوشهر درنظر گرفته شد.

در این راستا مطالعه و فعالیت تیم توسعه خوشه‌ای در بهمن سال ۱۳۹۵ با انعقاد قرارداد فی‌مابین شرکت شهرک‌های صنعتی استان بوشهر و دانشگاه بین‌المللی خلیج فارس به‌صورت رسمی آغاز شد. اعضای تیم توسعه خوشه صنعتی فرآوری آبزیان متشکل از متخصصان شیلاتی و صنایع غذایی هستند که در این پروژه توسعه استانی مشغول به فعالیت می‌باشند. بر اساس فرآیند مطالعه توسعه خوشه‌ای در چهار ماهه نخست، مطالعه شناختی تدوین و در مرداد سال ۱۳۹۶ برنامه عمل خوشه برای سال اول در کمیته راهبری به تصویب رسید.

پس از تجزیه و تحلیل محیط داخلی و خارجی خوشه و بررسی عوامل و نیروهای خرد و کلان، مهمترین نقطه فشار اصلی در بخش پرورش، "ضعف در مکانیزاسیون و مدیریت ایمن مزارع پرورش میگو" و در بخش فرآوری، "ضعف در استاندارد سازی فنی ـ آموزشی واحدهای فرآوری" شناسایی شدند.

از مهمترین استراتژی‌های طراحی شده متناسب با نقطه فشار شناسایی شده، "توانمند سازی ذینفعان در حلقه‌های پرورش و فرآوری" و "توسعه فناوری‌های نوین آبزی پروری برای بهبود تولید" می‌باشد.

این صنعت با توجه به ظرفیت‌های اشتغال، درآمدزایی و ارزآوری و در صورت برداشته شدن موانع و چالش‌های پیش رو و توسعه آن می‌تواند حرکتی در جهت شکوفایی اقتصاد ملی باشد.