لطفاً زندگی‌نامۀ مختصری از خودتان بفرمایید.

بهروز صفرزاده هستم، متولدِ اردیبهشتِ ۱۳۴۸ در تهران. از دانش‌گاهِ تهران لیسانسِ زبان و ادبیاتِ فارسی گرفتم و شش سال با مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا در ویرایشِ دو چاپِ کامپیوتریِ لغت‌نامه هم‌کاری کردم. پنج سال هم با فرهنگستانِ زبان و ادبِ فارسی هم‌کاری کردم.
 

چه‌طور جذب حرفهٔ ویراستاری شدید؟

حساسیتِ زبانی و علاقۀ وافرم به واژه‌ها و واژه‌شناسی و فرهنگ‌نویسی، و به طورِ کلی زبانِ فارسی، مرا به ویرایش کشاند.

ویراستار فرهنگ لغت نیاز به چه مهارت‌هایی دارد؟

ویراستارِ فرهنگ باید شمِ زبانیِ قوی و دانشِ وسیع در زمینۀ واژه‌ها و کاربردِ دقیقشان داشته‌باشد.

ویرایش فرهنگ‌ها بعد از گذشت چند سال چه لزومی دارد؟

قبلاً حدودِ پنج سال یک بار بود، ولی در دنیای شتاب‌ناکِ امروزی هر چند ماه یک بار، بل‌که هر چند هفته یک بار، باید انجام شود.

جایگاه ویراستار و ویرایش در ایران را چگونه می‌بینید؟

خوش‌بختانه ویرایش و ویراستاران در سال‌های اخیر جای‌گاهی به مراتب بهتر از سال‌های نه چندان دور یافته‌اند.
اکنون عمومِ ناشرانِ جدی ویراستار دارند و ویرایش را جدی می‌گیرند.

خواندن شاهنامه، تاریخ بیهقی، کلیله و دمنه، کلاً متون کهن برای ویراستار ضرورت دارد؟ چرا؟

ویراستاری که متونِ کهن را خوب نخوانده‌باشد و با پیشینۀ زبانِ فارسی آشنا نباشد و ضمناً عربی‌دان هم نباشد ویراستار نیست.
ویراستار باید استادِ زبان باشد.
با این حساب اکثرِ ویراستارانِ امروزی ویراستارنما هستند، نه ویراستارِ واقعی.

خلاصه‌ای از فعالیت‌های مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا را شرح می‌دهید؟

مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا سه دوره داشته‌است:

دورۀ نخست، تألیف و انتشارِ لغت‌نامۀ دهخدا، که در سالِ ۱۳۵۹ به پایان رسید؛

دورۀ دوم، تألیف و انتشارِ لغت‌نامۀ بزرگِ فارسی (تا سالِ ۱۴۰۱)، که ناتمام ماند؛

دورۀ سوم، اجرای طرحِ «یک متن، یک فرهنگ»، به ابتکار و سرپرستیِ بهروز صفرزاده و تحتِ ریاستِ استاد دکتر حمیرا زمردی (از تابستانِ ۱۴۰۱).

به‌ نظر شما هوش مصنوعی می‌تواند جای‌گزین ویراستار برای ویرایش متون باشد؟

هوش مصنوعی در ویرایشِ ماشینی تواناست و در ویرایشِ خلاقانه ناتوان.

تفاوت ویرایش فنی و زبانی را می‌فرمایید؟

ویرایشِ فنی یعنی هر آن‌چه مربوط است به املا، رسم‌الخط، نشانه‌گذاری، فاصله‌گذاری، و حرکت‌گذاری.
ویرایشِ زبانی یعنی هر آن‌چه مربوط است به جمله‌بندی، کاربردِ واژه‌ها، تغییر و تبدیلِ واژه‌ها و ساختارِ کلام.

آیا صِرفِ حضور در کلاس ویرایش از یک نفر ویراستار می‌سازد؟

نه، هرگز.
ویرایش مهارتی است که در درازمدت و با تمرین و ممارستِ زیاد حاصل می‌شود.

از مشکلات این شغل و راه‌کارهای مقابله با آن برای علاقه‌مند این حرفه بگویید.

یکی از مشکلاتِ این شغل نبودِ تعرفۀ معقول و مشخص برای کارِ ویرایش است. البته این مشکل اخیراً به همتِ دوستانِ عزیزِ بنده در «انجمنِ صنفیِ ویراستاران» با تهیه و انتشارِ نرخ‌نامۀ ویرایش برطرف شده‌است.

رابطۀ ویراستار با ناشر در ایران را چگونه می‌بینید؟

معمولاً رابطۀ خوبی با هم دارند، گرچه ویراستاران بعضاً از پایین بودنِ دست‌مزدشان گِله‌مندند، یا گِله دارند که نامشان روی جلدِ کتاب یا در صفحۀ عنوان یا شناس‌نامۀ کتاب ذکر نمی‌شود.

چرا با وجود ویرایش کتاب‌ها باز هم کاستی‌هایی بعد از چاپ به‌ چشم می‌خورد؟

چند دلیل می‌تواند داشته‌باشد که مهم‌ترینشان شتاب‌زدگی و ندانم‌کاریِ ناشران است.

سخن آخر؟

متأسفانه معمولاً ویراستاران نویسندگان و مؤلفانِ شکست‌خورده‌اند.
ویراستارِ واقعی پیش از آن‌که ویراستار باشد، نویسنده و مؤلف بوده‌است.