چغامیش شهری از سپیده دم تاریخ

بین النهرین یکی از چهار تمدن اولیه بشری بوده وبواسطه رودخانه های خروشان موجود در منطقه یکجا نشینی در این سرزمین آغاز شد. دشت چغامیش در جنوب شهرستان دزفول در حد فاصل شوش، دزفول و شوشتر در حاشیه رشته کوه زاگرس با آب و هوای مساعد در فصول زمستان، پاییز و بهار در میان رودخانه های دز و کارون قرار دارد که از یک تپه بزرگ و نسبتاً مرتفع و چند تپه کوچک تشکیل شده است. این تپه‌ها روزگاری پوشیده از کوزه شکسته‌های فراوانی بود که پس از نخستین مطالعه و بررسی روشن شد از عهد کهن پیش از خط باقی مانده اند

این تپه‌های باستانی گنجینه‌ای کامل از اطلاعات متعلق به دوران هفتمین هزاره پیش از میلاد تا زمان شکوفائی و آغاز تمدن شوش بوده به همین علت چغامیش و تپه‌های زیبای این شهر سوژه‌ای دست نخورده برای کاوش‌گران، باستان شناسان و مورخان است.

وجود تپه‌های باستانی در میان دو رودخانه دز و کارون نشان می‌دهد که این منطقه روزگاری سکونتگاه مردمانی بوده که به کار کشاورزی مشغول بودند. داس های تیغه سنگ و کج بیل ها گواه آن است. خط برای نخستین بار در این منطقه اختراع شد. در تپه‌های موجود در شهر آثار یک شهر باستانی ساخته شده از خشت‌های پخته متعلق به عصر پیدایش خط مشاهده شده است. هلن کانتور یکی از کاوشگران خارجی است که به چغامیش عنوان ” شهری از سپیده دم تاریخ ” را داد و درباره این شهر گفته است که در تپه‌های چغامیش واقعیت‌هایی نهفته است که ازهفتمین هزاره پیش تا زمان آغاز تمدن شوش را نشان می‌دهد.

در کاوش‌هایی که توسط باستان شناسان در منطقه انجام شد اسنادی کهنه و قدیمی از جمله سند دریانوردی، قدیمی‌ترین سند موسیقی، مهمترین مرکز کتابت و شهرنشینی بشر کشف شد که ارزش و اهمیت این شهر باستانی را چند برابر کرده. فرهنگ مردمان چغامیش اگرچه از مردمان بین النهرین مجزا نبوده اند ولی دارای فرهنگ خاص خود بوده اند با ویژگی ایرانی و وابسته به ایران جنوب شرقی (دشت پرسپولیس و پاسارگاد) بوده است. تمدن پیش از خط بدست کسانی به آنجا برده شده که بر روی خرابه های شهرهای پیش از تاریخ زندگی می کرده اند و بخصوص با فرهنگهای پیشین خود تفاوت داشته است و این تمدن بوده که در همان دوران در بین النهرین سفلی وجود داشته است.

بدین ترتیب با آثار بدست آمده از چغامیش دلایلی بدست می آید که دشت شوش دارای تمدنی پیش از دوران بوجود آمدن و اختراع خط بوده است. در میان آثار فراوان و مختلف دوران پیش از پیدایش خط (مشک) عنصر تازه ای است میان هنر تصویری و نگارش ابتدایی شکل آن همانند علامت تصویری است که از پیش در فرهنگ سومری به معنای (شیر) بوده است ولی پس از کشف این تصویر رابطه (مشک و شیر) مشخص نبوده است و این نمونه های هنری سند نخستین دستاوردهای جهانی داشته اند. بخش بزرگی از مهرهای بدست آمده در چغامیش با موضوع های نظامی را نشان می دهد و این صحنه ها که تا به امروز در هیچ جا مانند ندارد گروهی از مردان را نشان می دهد که گامهای فشرده راه می روند و بنظر می رسد یک واحد نظامی آزموده و انضباطی است.

نتایج کاوش های به صورت حفاری در این مکان به صورت مشترک بین ایران و موسسه شرقی دانشگاه کالیفرنیا و شیکاگو از جدیدترین تا کهن ترین دوران به اجمال به شرح زیر است.