استاد رزیتا دغلاوی نژاد : در صدد ایجاد تغییر و تحولی عظیم و شگرف در تولیدات برنامه های کودک داخلی به بصورت هدفمند و ساختاری هستیم .

گپ و گفت صمیمی مهدی بیرانوند با استاد دغلاوی نژاد مجری حوزه کودک صدا و سیما تحت محوریت برنامه سازی و تولید محتوای کودکان در ایران 

۱- استاد ادبیات کودک در ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

من در جایگاه یک روانشناس ، نویسنده ، معلم ، پژوهشگر ، مجری کودک ، سفیر بین المللی نخبه پروری و شاید به جرات بتوان گفت تنها کسی که تمامی عمرش را لحظه به لحظه ، ثانیه به ثانیه در کنار قشر کودک عاشقانه و با تمام وجود وقف آن ها و صرف علم اموزی ، تربیت ، خودشناسی ، خداشناسی ، نخبه پروری ، کارآفرینی ، هنر و هنر آفرینی و نبوغ و افتخار آفرینی کودک سپری کرده است طی پژوهش های گسترده و تحقیقاتم در این زمینه معتقدم که نویسنده بودن یا ادبیات نویسی طی یک هرم مجموعه ای و مرتبط دارای ساختاری مرحله ای و کاملا ساختاری و محکم و ذی ربط شکل میگیرد .

که در راس هرم کاملا مستقیم و بدون منحنی قصه گو و کودک شنونده را در جایگاه یک و در راس هرم شروع قرار میدهیم. 

طی نظریه هایی علمی می توان گفت که 

نویسنده بودن با حکایت‌های شفاهی و قصه‌گو بودن پدر بزرگ ها و مادربزرگ‌ها و نقالان قصه‌گو تفاوت هایی کاملا عمیق و مفهومی دارد. 

در نقالی با قصه گویی و از این قبیل شاهد تناورسازی یک حکایت هستیم اما در ادبیات نویسی و نویسندگی با یک نویسنده خالق سر و کار داریم .

در تمامی دنیا ریشه ادبیات کودک در ادبیات شفاهی و ادبیات فولک جستجو میشود . 

و همانگونه که پیکاسو بزرگترین پدیده در قرن بیستم را ادبیات کودکان و نوجوان معرفی کرده است من نیز معتقدم والاتر از ادبیات کودکان و نوجوانان تا بحال پدیده ای موجود نبوده است . 

کتاب کودک همیشه پر مخاطب ترین ادبیات در راستای عشق ورزی با کشش و جذب اکثریت مخاطبین همراه بوده است .

خاصیت جذب و کشسانی ادبیات کودک و نوجوان به قدری فزون و همراه با جذب بینهایت است که گاهی لغت پدیده را نمیتوان برای این رویداد شگرف تلقی کرد و به کار برد. 

من معتقدم قصه‌گو بودن و کودکِ شنونده را می توان در راس آغازین هرم ادبیات کودک و نوجوان تلقی کرد .

در گروه سنی رده « ج » صدایی جذاب ، رسا ، گیرا ، مهربان ، شیوا و دلربا برای کودک کشسانی و میل به شنیدن و درک موضوع و محتوای داستان را چندین برابر خواهد کرد و هر چه آیتم های اراۓه دهنده از سمت قصه گو قوی تر باشد کودک به مرحله اوج لذت از شنیدن و درک مفاهیم کتاب خواهد رسید .

بعد از گذر از مرحله قصه گو و شنونده کودک اشتیاق کودک به مرحله کتاب خوانی کشیده خواهد شد اشتیاق کودک از کتاب کودک و کودک خواننده نشأت میگیرد .

من صددرصدی یک نتیجه گیری علمی در به ثبات رسیدن یقین در باب این علاقه مندی ها را در تحقیقاتی بنیادین و علمی در راستای سمت و سیاق کودک با سنجش اشتیاق ، سن عقلی ، سن مقطعی ، آزمون های هوش ، میزان دانش و آگاهی کودک در هر مقطع سنی و همچنین چارچوب ها و باید ها و نباید های هر سن و مقطع در یک نمونه آماری دقیق با روش تحقیقی کاملا علمی و متدی و تخصصی معنا میکنم و برای محک زدن این مضامین بصورت واقعی و نتیجه گیری دقیق در راستای رسیدن به استدلال علمی و تثبیت آن در یک جامعه آماری از کودکان کتابخوان ارزیابی های گزاف و چندین برابر را تاکید میکنم .

در گام سوم ادله معتقدم کتاب و کودک کتابخوان همیشه راهنمایی را به سوی خود طلب میکند .

و این میل و انگیزه و طلب ، کشسانی و سوق دادن آموزگار به سمت آموزش و خدمت رسانی در راستای کسب علم و دانش و خواندن و ترجمه مفاهیم گنگ برای کودک را به یک نیاز مبرم مبدل می سازد .

به عبارت دیگر :

کتاب آمد تا آموزگار بیاید و کتابخوان های بیشمار کتاب خوان های بیشمارتر باشند .

 این علاقمندی های وافر باعث پدیدار شدن منتقدان شد تا دربارۀ کتاب ، حرف و حدیث هایی بزنند و ادله های اثبات شده را در بهتر کردن همه جانبه کتاب در دست عمل گیرند و به صحت و سقم چگونگی عملکرد بهتر ادبیات کودکان و نوجوانان کمک وافر و قابل توجهی کنند . 

با به وجود آمدن منتقدین نظریه پردازان در این عرصه متولد شدند .

نظریه پردازان پیمایش سخنوران و منتقدین را در دست گرفتند تا به سیر تکاملی این دقت و صحیح کردن راه کمک کنند و آن را به ثبات و ادله ای همراه با نتیجه گیری علمی تبدیل سازند .

 و امروز ادبیات کودک و نوجوان در نتیجه نقد و نظریۀ ادبیات کودک، دست‌ در دست نظریه پردازان همچون رشته‌ای جامع و کامل و نظری راه تکامل پیموده است.

که به نظر من مملکت اسلامی و عزیزمان ایران زمین نیز در این راستا یکی از برترین های عمل در راستای توجه و ایجاد و ترویج کتاب و کتابخوانی در عملکرد تولد کردن کودک کتابخوان بوده است .

در جامعه امروزی قشر کودک و نوجوان بسیار حاۓز اهمیت است و همه جانبه از سوی عالمان و والدین مورد حمایت های بی نهایت قرار گرفته اند .

که پیش بینی آینده ای روشن و سرشار از نبوغ و نخبه پروری را برای کودکان ایران در نظر دارم .

۲- استاد به نظر شما طی دو دهه گذشته در ایران ادبیات کودک و نوجوان چه پیشرفت هایی داشته است؟

به اعتقاد من در این دو دهه شاهد پیشرفت و سیر صعودی قابل توجهی به نسبت دهه های پیشین بوده ایم که صد البته کم و کاستی های بیشمار نیز در این پیشرفت های روز افزون به وفور فریاد میزند . 

 ما در ایران با تنوعات اقلیمی، فرهنگی و زبانی سر و کار داریم که در حقیقت هر استان باید ادبیات مخصوص خودش را برای مخاطب کودک در بر داشته باشد که متاسفانه ما شاهد به ثمر نشاندن این مساله بصورت جدی تا به الان نبوده‌ایم .

البته برای بی نقص کردن یک سیر تکاملی علمی نیاز به پیمایش و کسب تجارب و بهره جویی از کسب علم و دانش بیشتر در این راستا بر مبنای آزمون و خطا می باشد .

هر نظریه علمی تثبیت شده در ابتدا یک فرضیه بوده‌است و این فرضیه ها طی فرایندهای زمانی بر مبنای کسب تجارب توانسته است تکمیل و تکمیل تر شود . 

که هنوز راهی طولانی و سیر زمانی ، آتی ، لحظه ای و مداوم را در تثبیت و تکامل نهایی این عامل و علم کودک شناسی در شاخه ادبیات حوزه کودک و نوجوان در پیش رو میبینم .

 به عبارتی شناسایی ، ساختن و تثبیت علمی بر پایه نتیجه گیری علمی دقیق با کسب تجربه و آزمون و خطا ممکن پذیر است که این حوزه ادبیات کودک را تقریبا در اواسط راه پیشرفت می توانم در نظر بگیرم که هنوز راهی طولانی برای به ثمر نشاندن میوه ای کامل و بی نقص پیش بینی میکنم .

درو کردن محصول پیشرفت مستلزم پیمایش راه درست کشتکاری و به ثمر رساندن محصول و برداشت نیکوی آن در صدد عدم کم و کاستی ها است .

۳- استاد از آنجایی که شما بعنوان معلمی نمونه و برگزیده و همچنین برترین مجری کودک در عرصه کشوری و بین المللی نیز مشغول به کار و خدمت رسانی به کودکان هستید آیا طی ده سال گذشته برنامه ای که بصورت تخصصی برای آموزش کودکان باشد تهیه شده است ؟ و آیا این برنامه ها در جذب مخاطب چند درصد توانسته اند موفق عمل کنند؟

من به عنوان یک نویسنده ، معلم یا مجری کودک شاه فقدان ارتباط بین نویسنده و برنامه سازان و مخاطب بوده ام.

 دراین بین، پشت گوش انداختن ، حاۓز اهمیت نبودن برای عده ای ، و همچنین نبودِ نهادها و ساختارهای مستحکم و جدی همراه با عزمی استوار و محکم كه بتواند این فاصله ها و خلأ ها را پر كند نیز ، به وفور احساس می‌شود. 

از طرفی استفاده تك‌بُعدی از كتاب نیز در جامعه بسیار رواج دارد و من به این مسئله از نگاهی منتقدانه نظاره گرم.

در همین راستا و به تناوب بررسی ها و پژوهش های خود و همچنین عشق و علاقه و احساس مسئولیت کردن در قبال قشر محتاج کودک بر آن شدم تا انتقاد به وضع تأسف انگیز موجود و حاکم را با گفتن بسم الله الرحمن الرحیم و با جدیت در این مسیر گام برداشتن را به صورت عملی در دست انجام قرار دهم .

و حداکثر توانمندی خود را در جهت سعادتمندی ، موفقیت ، ایمان تقوا و عمل صالح کودک ، خوشبختی و بهروزی در پیش رو بگیرم و عاشقانه به کودکان سرزمینم خدمت رسانی های وافر و گزاف به عمل بیاورم .

 هدف من از نخبه پروری و کشف استعدادها واسطه شدن برای نهادسازی و تبدیل کشوری جهان سومی به کشوری پیشرفته و علمی و همچنین داشتن افتخارآفرین های کودک و نوجوان در سراسر جهان می باشد تا نام ایران را با کودکان افتخار آفرین و نوابغ عزیز کشورمان در عرصه های جهانی مطرح تر سازیم .

من به عنوان یک مشاور و روانشناس حاذق و کاربلد نیز هزاران بار به پای دردودل ها و صحبت‌های والدین نگران در راستای احساس مسئولیت پذیری نسبت به کودک و آینده کودک خود به شنیدن نشسته‌ام .

سوالات آن‌ها را یادداشت و مدام در ذهنم تداعی تکرار و مرور می‌كنم تا بتوانم ارتباط عمیق‌تری با درک و همدردی با مادران و پدران و والدین نگران و مسئولیت پذیر در خود ایجاد و آن را ترویج و قوی کنم .

 در اصل احساس میکنم برگزاری كارگاه‌های روانشناسی کودک بصورت مداوم و پر تکرار توسط اینجانب می تواند بهانه ای زیبا در جهت ایجاد ارتباط صمیمی و عمیق با کودک و والدین آن ها تلقی شود و با شنیدن و درک و ریشه یابی در راستای حل مشکلات دلبندانشان با اراۓه راه حل هایی ریشه ای و کاربردی و بنیادین برای رهایی والدین و رسیدن به نقطه آرامش و تجربه زندگی با کیفیت بدون هیچگونه استرس و نگرانی تلقی شود . 

۴- محبوب ترین برنامه های ساخته شده ایرانی در حوزه کودکان چه برنامه هایی بوده است؟ دلیل این موضوع موفقیت چه بوده است؟

به عنوان یک کارشناس خبره در این عرصه طی پژوهش های گسترده و کاملا کارشناسانه و تخصصی هیچکدام از برنامه‌های ساخته شده در ایران را متناسب با آرمان ها و تربیت صحیح کودک بر پایه تربیت سیره نبوی و اسلامی قابل قبول نمیدانم .

محبوبیت برای کودک در صدای جذاب و مهربان ، تصاویر رنگی خاص و مهیج کودکانه ، کاراکترهای بانمک و دلرباینده ، محیط خارق العاده و تخیلی ، طرح های جذاب و شگفت انگیز و از این قبیل عناوین خلاصه میشود .

برای ساخت برنامه ای کاملا بی عیب و نقص تمامی این عناوین باید در نظر گرفته شود اما با علم و بصیرتی بجا نه نابجا .

برنامه های کودک بیشتر گروه سنی سه تا هفت سال را شامل میشود .

کودک در مرحله پیش عملیاتی ژان پیاژه رفتارهای سمبلیک یا نمادین را بصورت بولد تجربه میکند و در پیش رو میگیرد . واقع گرایی « کودک فکر میکند که دنیای تخیلات به واقع وجود ندارد و هر آنچه میبیند دال بر واقعی بودن و وجود داشتن خلاصه میشود تخیلات را واقعی عنوان میکند و سعی دارد که تقلید را از آن تخیلات در مسیر زندگی خود پیاده کند » جاندار پنداری « کودک فکر میکند که همه اشیا نیز جان دارند اعم از میز ، صندلی » انسان گرایی « کودک فکر میکند که همه چیز ساخته و پرداخته ذهن بشر است » تمام وقایعی است که کودک در این مقطع سنی درگیر آن است .

کودکان به دلیل عدم کیفیت و مهیج نبودن برنامه های داخلی متاسفانه به برنامه‌های کودک ساخته شده توسط کشورهای غربی روی آورده اند که این مسۓله را می توان یک فاجعه عظیم تلقی کرد . 

کارتون هایی تخیلی از قبیل سوپرمن ، بتمن و... الگوی فرزندان اسلامی ما نباید باشد .

کودک اسلامی ما در ایران حال حاضر ما فاقد داشتن برنامه های مفید و آموزنده ، قرآنی و اسلامی همراه با آموزش خودشناسی و خداشناسی و ترویج عفاف و نجابت و موفقیت برای رسیدن به شخصیتی والا و هدفمند و ارزشمند در راستای کمالگرایی می باشند .

عمق فاجعه در برنامه های تلویزیونی دقیقا در همین مصداق معانی جملاتی که عنوان کردم خلاصه میشود آینده کودکان اسلامی و شیعه ایران که مظهر پاکی نجابت پاکدامنی و غیرت و غرور و جوانمردی هستند با برنامه هایی ناشایست ساخته کشورهای غربی دستخوش تغییرهایی در شخصیت کودک و آینده نگری فرضی و قیاسی کودک در میل به همانند سازی با شخصیت هایی غیر واقعی و خطر آفرین عمق فاجعه را برای کودکان عزیز و دلبندان ایران محک میزند .

خریداری سیدی های غیر اخلاقی و غیر مفید کمپانی هایی از قبیل والت دیزنی ، فاکس قرن بیستم و از این قبیل تبدیل به روزمرگی هایی برای سرگرم کردن کودکان مبدل شده است .

برنامه سازان کودک در ایران بخاطر دارا نبودن و نداشتن علم و هنر کافی دراین عرصه تا بحال نتوانسته اند موفق عمل کنند .

من نیاز مبرم جامعه و قشر کودک را بستر سازی تخصصی و کاملا ذره بینی در ساخت و ایجاد برنامه های کودک و نوجوان تلقی میکنم .

صدا و سیمای ما نیازمند تغییری بزرگ و عظیم در راستای جابجایی و تعویض نیروهای کارآمد با ناکارآمد می باشد کارشناسان زیادی برای بهبود بخشی به این وضع تقاضا می شود .

جامعه اسلامی ما نیاز به افرادی شاخص و فوق تخصصی همراه با تحصیلات عالیه در حوزه روانشناسی کودک و از این قبیل دارد .

قشر کودک قشری کاملا آسیب پذیر است .

شخصیت هر انسان از اوان کودکی و نوجوانی شکل میگیرد .

باید اگاهانه به سازماندهی و هدفمند کردن برنامه ها و ایجاد کردن فضایی در راستای قانون جذب اساسی اقدام ورزید .

کودکان دهه شصت به نسبت کودکان نسل امروز دوران کودکی خود را با نوستالژی هایی آموزنده ای به نسبت تجربه کرده اند.

کارتون و برنامه هایی که شاید بتوان گفت از هر کودک دهه شصتی یک انسان واقعی و تکامل یافته و موفق و با اخلاق و یا به عبارتی اسطوره ساخت .

علی کوچولو ، قصه های مجید ، هادی و هدا ، برنامه آموزنده عمو قناد و قلقلی ، سخنرانی های دکتر طباطبایی کودک دانشمند و نابغه حافظ کل قرآن مجید ، اهنگ طنین انداز و دلنواز

باز هم مرغ سحر…

بر سر منبرِ گل

دم ‌به ‌دم میخواند؛ شعر جان‌ پرور گل

باز از مسجد شهر؛ صوت قرآن آید یا لالایی عاشورایی روح نواز و آموزنده مدینه بود و غوغا بود .

با گذر زمان کودک پر تلاش و موفق و مؤدب دهه شصتی جای خود را به کودک جیغ جیغو زیاده خواه و راحت طلب امروزی داد .

والدینی که خود تمام نجابت و موفقیت خود را مدیون سخت گیری والدین خود می‌باشند هم اکنون خود را نسل سوخته تلقی میکنند و کودکان خود را ار آن آداب و تربیت های صحیح و سخت گیری های عاشقانه و دلسوزانه پدر و مادر خویش در راستای عفاف ، حجاب ، نجابت ، تلاش ، کوشش ، تربیت اسلامی ، اداب و نزاکت به دور می سازند . 

۵- استاد دغلاوی نژاد به عنوان یک پیشکسوت و استاد عالم و آگاه در این عرصه فکر میکنید که برنامه سازی و تهیه تولیدات مختص کودکان در ایران به چه مرحله ای در سطح جهانی رسیده است؟

تقریبا می توانم بگویم نه تنها پیشرفتی حاصل نکرده است بلکه سیر نزولی را در شناخت جهان نسبت به این عرصه بصورت تکرروار و مداوم نیز طی کرده است.

حقیقت در عین واقعیت این امر اشاره به این مطلب دارد که صحت و سقم محتوا و کیفیت برنامه های کودک در ایران شاید حتی به عملکرد چیزی حدود به صفر نیز در جهان رسیده باشد .  

همانطور که پیشتر نیز به این موضوع اشاره و عنوان کردم فاجعه درگیر کننده نسل امروز ما میل و اشتیاق کودک به دیدن کارتون ها و برنامه های غیر اخلاقی و نابهنجار ساخته شده توسط کشورهای غربی می باشد. 

این عامل دال بر این است و اشاره به این مطلب دارد که چنانچه این روند ادامه یابد و پیشگیری هایی در این باب و جوانب درگیر کننده بصورت جدی به وجود نیاید با کمال پوزش آینده خوب و سالم و با کیفیتی را برای کودکان عزیز ایران زمین پیش بینی نمیکنم .

یا جوانمردان باید برای آینده کودکان اسلامی ایران زمین آستین ها را مستحکم و جدی بالا بزنند و با عزمی راسخ در جهت شناسایی نیروهای کارآمد و بجا از نیروهای ناکارآمد و بیجا اقدام های اساسی به عمل بیاورند و تغییراتی اساسی در نهادها و سازمان های اصلی با ثبات و بی ثبات و حتی ذی ربط ارایه دهنده کلیه خدمات آموزشی و فرهنگی و هنری ، آموزنده و سرگرمی به کودک ایجاد کنند .

من نیاز مبرم به تحولی عظیم و شگرف در این عرصه را بینهایت احساس میکنم که در تلاشم با ایمان و توکل به خداوند بزرگ و مهربان و با توجه به حس مسئولیت پذیری وافر و عزم و اراده قوی و پولادین خویش اول از هر چیز مفردهای مسئولیت پذیر همچون خود را به جمع هایی کثیرمبدل سازم .

دوما همگام سازی و پیوستن مسئولین و کارشناسان خبره و کاربلد در حوزه علم کودک و کودک شناسی در وهله دوم گلم بعدی من در به ثمر رساندن نقطه عطف هدف تلقی شود .

گام سوم من آمیزش آراده و خواستن در عمل و همیاری و ایجاد حس همبستگی در عمل توسط خواهران و برادران کارشناسان و فرهیختگان اسلامی و مقید و استوار و کمالگرا در مسیر رسیدن به هدف و اوج کمال خواهد بود .

ترتیب و ترکیب این گام ها و گام های بعدی در صدد ایجاد مجموعه ساختاری و هدفمند کردن برنامه های سازمان یافته و اصولی و اخلاقی در راستای تربیت اسلامی کودک بر پایه تربیت سیره نبوی بی شک تمام این همبستگی ها و ترکیب های قوی در کنار هم میتواند محصول پر بار و خوش نیت و کاربردی را در مسیر خوشبختی و سعادتمندی و موفقیت قشر کودک جامعه رقم بزند .

هر چیزی شدنیست اگر چه امروز کودکان جامعه ما اصلا قابل قبول و تحسین برانگیز برای خیلی از ما فعالان آموزشی در راستای درست اندیشی و ساختار سازی و هدفمند کردن برنامه ها نبوده و نیست و بر عکس مورد تأسف جمع کثیری از فرهیختگان و دوستداران و مسئولیت پذیران و حامیان در قبال اینده کودکان ایران زمین نیز واقع است ولی اگر با تلنگری عظیم و با اراده ای پولادین به همراه عزت نفسی وافر و کمالگرا طلب و عقیده و باوری محکم و تزلزل نیافتنی با اتکا و ایمان به جمله خواستن توانستن است در عمل دست در دست یکدیگر دهیم و با اتحاد و اتفاق نظر و همبستگی های اسلامی و واقع نگر تحولی عظیم و علمی و ساختاری ایجاد کنیم در آینده ای نه چندان دور شاهد پیشرفت و سعادتمندی و بهروز و تداوم مسیر در راه درست و علمی و تثبیت شده با کمترین میزان خطا در آزمون و خطا مواجه خواهیم بود و با یاری هم آینده کودکان را میتوانیم از برزخ های نگران کننده و خانمان سوز آینده با تدبیر و درست اندیشی حلاجی و کاوش هاش ذره بینی در جهت ترمیم سازی های بهتر و بهتر در عملکرد صحیح و بجا نجات دهیم .